10 chiến lược thao túng đám đông – Bạn có thuộc về đám đông
không?
Noam Chomsky, nhà ngôn ngữ học, triết học, nhà hoạt động chính
trị nổi tiếng, xây dựng một danh sách mười chiến lược thao túng đám đông mà ông
quan sát được qua các phương tiện truyền thông:
1 / Chiến lược phân tâm
Yếu tố thiết yếu của việc kiểm soát xă hội, chiến lược chuyển
hướng bao gồm chuyển hướng sự chú ư của công chúng đối với các vấn đề quan trọng
và những thay đổi do giới tinh hoa chính trị và kinh tế quyết định, thông qua
việc đưa ra một loạt thông tin tràn ngập liên tục nhưng ít có ư nghĩa. Chiến
lược phân tâm cũng rất quan trọng nhằm ngăn cản công chúng tiếp cận những kiến
thức cần thiết trong các lĩnh vực khoa học, kinh tế, tâm lư học, sinh học thần
kinh, và điều khiển học. “Hăy làm phân tâm sự chú ư của công chúng khỏi các vấn
đề xă hội thiết thực, hấp dẫn họ bằng những vấn đề không quan trọng thực sự.
Tiếp tục làm họ bận rộn, bận rộn, bận rộn, không có thời gian để suy nghĩ, và
trở lại chuồng với các động vật khác. ” (Trích từ ” Vũ khí im lặng cho cuộc
chiến thầm lặng”- “Armes silencieuses pour guerres tranquilles”)
2/ Tạo ra vấn đề và sau đó cung cấp các giải pháp
Phương pháp này c̣n được gọi là “vấn đề-phản ứng-giải pháp.” Đầu
tiên, người ta tạo ra một vấn đề, một “t́nh huống” dự định để gây nên phản ứng
nhất định đối với công chúng, khiến công chúng yêu cầu thực thi các biện pháp mà
kẻ thao túng muốn công chúng chấp nhận. Ví dụ: để cho bạo lực đô thị phát triển,
hoặc tổ chức các cuộc tấn công đẫm máu, để công chúng yêu cầu luật về an ninh
với giá phải trả là quyền tự do hạn chế. Hoặc: tạo ra một cuộc khủng hoảng kinh
tế mà sự suy giảm các quyền xă hội và loại bỏ các dịch vụ công được chấp nhận
như một “điều ác cần thiết”.
3 / Chiến lược suy giảm dần
Để chấp nhận một biện pháp khó chấp nhận, đơn giản là chỉ việc áp
dụng nó dần dần trong khoảng thời gian 10 năm. Đó là cách mà theo cách này các
điều kiện kinh tế xă hội mới hoàn toàn (theo chủ nghĩa tân tự do) đă được áp đặt
trong những năm 1980-1990. Thất nghiệp tràn lan, bấp bênh, tính linh hoạt, phi
địa phương hóa, tiền lương không c̣n có thể đảm bảo một thu nhập xứng đáng,
nhiều thay đổi như vậy có thể đă mang lại một cuộc cách mạng nếu như được áp
dụng đột ngột.
4 / Chiến lược tŕ hoăn
Một cách khác để những quyết định không được ḷng dân được chấp
nhận là tŕnh bày nó như là một “đau đớn nhưng cần thiết”, đạt được sự chấp nhận
của công chúng trong hiện tại cho việc áp dụng trong tương lai. Luôn luôn là dễ
dàng hơn nếu chấp nhận sự hy sinh trong tương lai thay v́ ngay lập tức. Trước
tiên, bởi v́ những hiệu quả này không xảy ra ngay lập tức. Thứ hai, bởi v́ công
chúng vẫn có xu hướng mong đợi một cách ngây thơ rằng “tất cả mọi thứ sẽ tốt hơn
vào ngày mai” và rằng sự hy sinh cần thiết có thể tránh được. Cuối cùng, nó cho
phép công chúng có thời gian làm quen với ư tưởng về sự thay đổi và chấp nhận nó
miễn cưỡng khi thời điểm đến. Vdu: một đạo luật đánh thuế hay thu phí sẽ không
áp dụng bây giờ mà áp dụng sau đó từ 6 tháng đến 1 năm.
5 / Nói với công chúng như nói với trẻ em c̣n ít tuổi
Hầu hết các quảng cáo nhằm vào công chúng sử dụng một diễn ngôn,
lư luận, nhân vật ,và phong cách “trẻ con hóa” (infantilizing) , như thể người
xem là một đứa trẻ nhỏ tuổi hoặc tâm thần khuyết tật. Chúng ta càng t́m cách
đánh lừa người xem th́ càng sử dụng một phong cách “trẻ con hóa” . Tại sao? “Nếu
người ta nói với một người như nói với một đứa trẻ 12 tuổi, th́ do ám thị, người
này với một xác xuất lớn sẽ trả lời hoặc phản ứng đang lập luận của một đứa trẻ
12 tuổi. ” (Trích từ ” Vũ khí im lặng cho cuộc chiến thầm lặng”- “Armes
silencieuses pour guerres tranquilles”)
6/ Kêu gọi t́nh cảm hơn là lư trí
Kêu gọi t́nh cảm là một kỹ thuật cổ điển khiến người ta bỏ qua
các phân tích lư tính hay các lư luận phê b́nh. Ngoài ra, việc sử dụng ngôn ngữ
cảm xúc mở cánh cửa cho vô thức để đưa vào các ư tưởng, ham muốn, sợ hăi, xung
động, hoặc hành vi …
7 / Duy tŕ công chúng trong t́nh trạng ngu độn
Làm sao để công chúng không có khả năng hiểu biết về kỹ thuật và
các phương pháp được sử dụng để kiểm soát và nô lệ họ. “Chất lượng giáo dục cho
các tầng lớp thấp kém hơn phải là kém nhất, do đó hố sâu ngăn cách dốt nát cách
biệt giữa tầng lớp thấp với tầng lớp thượng lưu luôn tồn tại và măi khó hiểu đối
với tầng lớp thấp hơn.”(Trích từ ” Vũ khí im lặng cho cuộc chiến thầm lặng”-
“Armes silencieuses pour guerres tranquilles”)
8/ Khuyến khích công chúng thỏa măn trong trạng thái tồi tệ
Khuyến khích công chúng cảm thấy “thú vị” (cool) đối với những
thứ tồi tệ, tầm thường, vô học
9 / Thay thế sự phản kháng bằng cảm giác tội lỗi
Làm các cá nhân tin rằng duy nhất ḿnh chịu trách nhiệm cho sự
bất hạnh của ḿnh, v́ thiếu thông minh, khả năng, hay nỗ lực. V́ vậy, thay v́
nổi loạn chống lại hệ thống kinh tế, cá nhân tự phá giá và cảm thấy tội lỗi, tạo
ra trầm cảm, điều này gây nến t́nh trạng suy sụp mà một hiệu quả là sự ức chế
hành động. Và không có hành động, không có phản kháng! …
10 / Biết từng cá nhân tốt hơn so với họ biết ḿnh
Trong 50 năm qua, những tiến bộ nhanh chóng trong khoa học đă tạo
ra một hố ngăn cách ngày càng tăng giữa kiến thức công chúng và kiến thức do
tầng lớp tinh hoa cầm quyền nắm giữ và sở hữu. Nhờ vào tiến bộ cách ngành sinh
học, sinh học thần kinh và tâm lư học ứng dụng, “hệ thống” đă đạt được kiến thức
tiên tiến về con người, cả về thể chất và tâm lư. Hệ thống đă hiểu một các nhân
b́nh thường hơn là họ hiểu bản thân ḿnh. Điều này có nghĩa rằng trong nhiều
trường hợp, hệ thống có quyền kiểm soát và nhiều quyền lực với cá nhân hơn so
với cá nhân đối với chính họ.
Tác giả: Noam Chomsky
Dịch giả: Đào Trung Thành
Chính trị là ǵ?
September 29, 2013 at 8:37am
Chính trị là thuật ngữ chúng ta nghe rất nhiều, bạn hiểu chính
trị là ǵ không?
Tiếng Anh là Politics: chính trị trong ngôn ngữ phương tây ngày
nay bắt nguồn từ chữ Hy Lạp. Polis = thành quốc. (Thành Quốc Athens, – một thành
quốc đă trải qua đủ loại chính thể).
Thuật ngữ “Chính trị” có lẽ được nhắc đến lần đầu tiên trong lịch
sử nhân loại bởi Aristotle-một triết gia Hi Lạp cổ đại, đặc biệt nó c̣n là tựa
đề cho một tác phẩm nổi tiếng và nhiều ảnh hưởng của ông –cuốn “Politics” (Chính
trị luận).
Tuy nhiên từ “Chính trị” và các vấn đề chính trị cơ bản như quyền
lực và tổ chức nhà nước đă được tiếp cận bởi các triết gia khác như Khổng Tử,
Plato….Dù Aristotle đă khẳng định con người là động vật chính trị, mọi công dân
có đạo đức (không phải là nô lệ hay phụ nữ) đều có quyền tham gia chính trị,
nhưng một điểm chung lớn trong lư luận của các triết gia cổ đại này là quyền lực
chính trị tốt nhất nên được nắm giữ bởi những ông vua thông thái!
V́ thế chính trị ở đây có nghĩa là nghệ thuật cai trị và quản lư
thành bang của một nhà lănh đạo lỗi lạc, xuất chúng hay là khoa học giành và nắm
giữ vương quyền trong thiên hạ.
Dưới nhăn quan này đại bộ phận dân chúng bị gạt ra bên lề của các
cuộc chơi chính trị. Rồi khi có được quyền lực trong tay những kẻ cầm quyền đă
tạo nên bao nhiêu sự tha hóa, mục ruỗng trong bộ máy lănh đạo và bao nhiêu vấn
nạn quốc gia mà hậu quả của tất cả vấn đề này đổ cả lên đầu người dân. Từ đó mặc
nhiên chính trị được hiểu như một thứ xấu xa, là đặc quyền của kẻ thống trị, đối
kháng với lợi ích và cuộc sống b́nh dị của người dân.
Khi nền văn minh nhân loại đă bước qua một trang mới hoàn toàn
khác, cùng với sự ra đời của nhiều luận thuyết cổ vũ cho chủ nghĩa tự do. Mà một
sự cổ vũ to lớn cho lư tưởng này là sự ra đời của một nhà nước hiến pháp đầu
tiên trên thế giới-Nhà nước Mỹ khẳng định quyền sống, quyền tự do, an ninh than
thể, quyền tự do tôn giáo, tự do ngôn luận… .
Từ đây cả thế giới làm quen với một lư thuyết hoàn toàn mới về
nguồn gốc và bản chất của Nhà nước, nhà nước không phải là một thế lực thống trị
xă hội mà chính là một tổ chức quyền lực công, được người dân trao cho quyền lực
để đổi lại họ được sống dưới sự bảo vệ của Nhà nước và một trật tự luật pháp do
Nhà nước ban hành (luật pháp không trái với đạo đức và luân lư); và rằng quyền
lực chính trị đó không thể là quyền lực tuyệt đối v́ “quyền lực có xu hướng tha
hóa, quyền lực tuyệt đối dẫn đến tha hóa tuyệt đối” (Lord Acton).
Dưới nhăn quan triết học này, quyền lực chính trị xuất phát từ
dân chúng, nó được tạo lập để phục vụ xă hội. Chính trị là nghệ thuật hay khoa
học vận hành và quản lư xă hội bằng quyền lực Nhà nước nhưng nó phải bị hạn chế
bằng luật pháp và được giám sát bởi người dân thông qua các tổ chức xă hội, nghề
nghiệp, tôn giáo.
Như vậy người dân mọi thành phần có đủ tư cách để tham gia gián
tiếp vào nền chính trị quốc gia bằng những hoạt động xă hội cụ thể của ḿnh;
quyền tự do báo chí cho phép người dân phát biểu quan điểm của ḿnh đối với tất
cả các vấn đề của quốc gia; hơn nữa mọi công dân đủ tiểu chuẩn pháp quy đều có
khả năng tham gia vào hoạt động quản lư Nhà nước một cách trực tiếp. Từ nay
chính trị chẳng c̣n là vương quyền cha truyền con nối, cũng chẳng c̣n là đặc
quyền của những người thuộc tầng lớp quư tộc.
Hiện nay, trên thế giới đă h́nh thành bốn cách hiểu khác nhau về
chính trị:
1) Nghệ thuật của phép cai trị
2) Những công việc của chung
3) Sự thỏa hiệp và đồng thuận
4) Quyền lực và cách phân phối tài nguyên hay lợi ích.
Chính trị theo nghĩa rộng hơn là hoạt động của con người nhằm làm
ra, ǵn giữ và điều chỉnh những luật lệ chung mà những luật lệ này tác động trực
tiếp lên cuộc sống của những người góp phần làm ra, ǵn giữ và điều chỉnh những
luật lệ chung đó.
Khoa học chính trị (các nghiên cứu về chính trị) là ngành học
thuật nghiên cứu về chế độ chính trị, hành vi chính trị; miêu tả và phân tích
các hệ thống chính trị và các ứng xử chính trị; nghiên cứu về việc giành quyền
lực và sử dụng quyền lực. Các lĩnh vực của khoa học chính trị bao gồm: lư thuyết
chính trị, triết học chính trị (t́m kiếm các nhân tố cơ bản cho chính trị), giáo
dục công dân, các hệ thống chính trị của các quốc gia, phân tích chính trị, phát
triển chính trị, quan hệ quốc tế, chính sách ngoại giao, quân sự và pháp luật.
Chính trị qua các giai đoạn lịch sử
1. Socrates (Σωκράτης Sōkrátēs) (470 BC – 399 BC ) - Triết gia vĩ
đại nhất thời Hy Lạp cổ đại, người được mệnh danh là bậc thầy về truy vấn.
2. Plato (Πλάτων) (428 BC- 348 BC) với REPUBLIC,
Tác phẩm vĩ đại nhất của Plato và của mọi thời đại. “Chúng ta có
thể t́m thấy trong REPUBLIC những vấn đề ngày nay chúng ta đang băn khoăn suy
nghĩ: thuyết cộng sản và chủ nghĩa xă hội, thuyết nam nữ b́nh quyền, thuyết hạn
chế sinh sản và phương pháp dạy trẻ. Những vấn đề của Nietzche về đạo đức và quư
tộc, những vấn đề của Rousseau về trạng thái tự nhiên và tự do giáo dục, những
vấn đề của Bergson về đà sống (elan vital) và những vấn đề của Freud về phân tâm
học.”
Trong REPUBLIC, Plato bàn tới vấn đề con người, tổ chức quốc gia,
lănh đạo công quyền“ Con người thế nào quốc gia thế ấy”“ Sự sụp đổ sẽ đến khi
những con buôn nhờ giàu sang mà trở thành người cai trị”“ Chính quyền cũng biến
hóa như tính t́nh của con người biến hóa”“ Quốc gia được cấu tạo bởi các bản
tính của những người đang ở trong nó ”“ Tất cả các quốc gia đều gồm có hai quốc
gia, quốc gia của người nghèo và quốc gia của người giàu, hai quốc gia ấy xung
đột nhau gay gắt”
3. Học thuyết chính trị của Aristotle-
Xây dựng học thuyết nhà nước lư tưởng trên nền tảng bản chất con
người- Đặt vai tṛ và lợi ích của nhà nước lên trên quyền lợi và tầm quan trọng
của cá nhân. - Chính con người cần đến xă hội v́ xă hội là một thực tại có giá
trị đạo đức, phát sinh từ những yêu cầu tất yếu của nhân loại. - Quyền công dân
dành cho tầng lớp thượng lưu- Tầng lớp thấp buộc phải lao động không có cơ hội
đạt đến hạnh phúc
Nhà nước lư tưởng của AristotleChính thể tốt đẹp Chính thể thối
nátQuân chủ (Monarchy) Độc tài (Tyranny)Quư tộc (Aristocracy) Đầu sỏ
(Oligarchy)Hợp tiến (Polity) Dân chủ (Democracy)
4. Triết lư về luật pháp của Thánh Thomas Aquinas
Thượng đế là nhà luật pháp tối thượng – mọi quyền lực đều xuất
phát từ ư Chúa.- Mọi quy luật cần được nhận thức theo quan điểm triết học hơn là
dựa trên quan điểm thần học.- Tự bảo toàn sinh mạng theo quy luật tự nhiên.-
Luật quốc tế được áp dụng ở các quốc gia cùng nền văn minh.
5. Triết lư chính trị của Thomas Hobbes: Khế ước xă hội.
Khế ước xă hội trong triết học và chính trị học là một học thuyết
mô tả việc con người cùng thỏa thuận từ bỏ trạng thái tự nhiên để xây dựng cuộc
sống cộng đồng. Về mặt luật pháp, khế ước xă hội thể hiện cụ thể là một tờ khế
ước, một bản hợp đồng trên đó các thành viên xă hội thống nhất các nguyên tắc để
cùng chung sống với nhau. Lư thuyết về khế ước xă hội lần đầu tiên được Thomas
Hobbes đưa ra khi ông cho rằng con người ban đầu vốn sống ở trạng thái tự nhiên,
trong t́nh trạng vô chính phủ, khi chưa hề có sự cưỡng bức có tổ chức lên mỗi cá
nhân. Con người qua khế ước xă hội từ bỏ những quyền tự do tự nhiên của ḿnh để
được hưởng sự an toàn và trật tự của xă hội văn minh.
- Nhu cầu tự bảo tồn.- Quyền b́nh đẳng giữa con người.- Các luật
phát sinh từ khế ước xă hội.
6. Chính quyền đại biểu của John Locke
John Locke (1632–1704 Với lư thuyết về quyền tự nhiên và khế ước
xă hội là cốt lơi cơ bản trong quan điểm của ông về nhà nước và tổ chức nhà
nước.
Ông cũng cho rằng con người là ích kỷ và đầy ham muốn. Chính v́
vậy mà ngay từ thời ở trạng thái tự nhiên, khi nhà nước chưa ra đời, con người
bên cạnh quyền tự nhiên của ḿnh đă phải tự cho ḿnh quyền xét xử và trừng phạt
kẻ khác để duy tŕ luật của tự nhiên. Chính v́ vậy, khi xă hội văn minh ra đời
với thể chế nhà nước là hệ quả của khế ước xă hội, đây là một bước tiến văn minh
hơn và giúp duy tŕ luật của tự nhiên thông qua luật lệ của xă hội văn minh. Và
ngay cả một nhà nước chuyên chế do vua chúa cai trị cũng vẫn phải thực hiện đúng
các chức năng của khế ước xă hội như một chính quyền dân sự nếu không muốn bị
diệt vong. Chức năng của một chính quyền dân sự hợp lẽ là phải bảo vệ quyền tự
nhiên của con người, tức là quyền của mỗi công dân được sống, được tự do, có sức
khỏe và của cải.
Chính những khái niệm về quyền của tự nhiên, khế ước xă hội và
nhiều đóng góp khác đă khiến ông trở thành một nhà tư tưởng lớn của phong trào
Khai sáng và ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc Cách mạng Mỹ và bản Tuyên ngôn Độc lập
của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
7. Triết lư dân chủ của Jean Jacques Rousseau
Rousseau có ảnh hưởng lớn đến cuộc Cách mạng Pháp, bản thân ông
xem ḿnh là người của phong trào Khai sáng. Ông cũng là một trong những tác giả
đầu tiên phê phán thể chế tư hữu và được xem là bậc tiền bối của chủ nghĩa xă
hội hiện đại và chủ nghĩa cộng sản khoa học. Ông cũng là người sớm đặt câu hỏi
liệu ư chí nguyện vọng của đa số liệu có phải lúc nào cũng đúng không? và mục
tiêu của chính quyền theo ông là phải đảm bảo tự do, b́nh đẳng và công bằng cho
tất cả. So với các nhà khai sáng đương thời như Voltaire và Montesquieu, tư
tưởng chính trị của Rousseau cấp tiến hơn.
Quan niệm về giáo dục của Rousseau mà trong đó đối tượng của giáo
dục chính là những đứa trẻ mạnh khỏe cả về thể chất và tinh thần, ông không xem
trọng sự cần thiết của giáo dục qua sách vở, và nhấn mạnh sự cần thiết phải giáo
dục cảm xúc cho trẻ em trước khi giáo dục lư tính đă là tiền đề cho lư thuyết
giáo dục hiện đại.
8. Triết lư pháp quyền của Georg Hegel
G.Hêghen (1770-1831) cho rằng, tiến bộ xă hội chính là sự vận
động tiến về phía trước của cái kém hoàn thiện đến cái hoàn thiện hơn. Theo ông,
cái chưa hoàn thiện mang trong ḿnh mặt đối lập của nó - cái hoàn thiện. Cái
hoàn thiện tồn tại ngay trong tiềm năng, trong tính xu hướng của cái chưa hoàn
thiện. Mặc dù đề cao tính đặc thù của mỗi thời đại, song Hêgen vẫn khẳng định
rằng, mỗi thời đại là một giai đoạn tất yếu trong tiến tŕnh phát triển chung
của nhân loại. Tuy vậy, ông lại quá tư biện đến mức coi tiến bộ xă hội chính là
quá tŕnh vận động của ư niệm. Đây là điểm mà G.Hêghen thường bị phê phán là
không đi xa hơn các lư thuyết thần học trung cổ về sự phát triển xă hội. G.
Hêghen cũng tự mâu thuẫn với chính ḿnh trong khi cho rằng sự phát triển, theo
logic nội tại của nó là vô hạn th́ ông lại biện minh rằng sự tồn tại của nhà
nước quân chủ lập hiến Phổ là đỉnh cao của sự phát triển lịch sử.
9. M.Weber, 1864-1920)
Tôn giáo và đạo đức là nhân tố truyền thống đối với sự tiến bộ xă
hội.Trong quan niệm về tiến bộ xă hội của M.Weber có hai điều đáng chú ư. Một
là, ông đă coi lư tính như là nhân tố quy định đối với văn hoá châu âu hiện đại,
Hai là, Weber đặc biệt nhấn mạnh nhân tố đạo đức và nhân tố tôn giáo trong sự
phát triển của lịch sử nhân loại. - đó chính là nguồn gốc của những đức tính tốt
đẹp của con người;
10. Chủ nghĩa cộng sản của Karl Marx
Cùng với F. Engels, Mác đă xây dựng nên học thuyết vĩ đại của xă
hội loài người, học thuyết khoa học về chủ nghĩa xă hội. Chủ nghĩa cộng sản mà
Karl Marx chủ trương xây dựng chính là xă hội mà trong đó, mọi người sẽ có cuộc
sống tự do, hạnh phúc, con người được giải phóng một cách triệt để và được phát
triển toàn diện. Theo Marx tiến bộ xă hội mặc dù là xu thế khách quan, song nó
lại là một quá tŕnh đầy mâu thuẫn, được thực hiện trong mâu thuẫn và thông qua
mâu thuẫn; và v́ vậy, trong nhận thức của con người nó lại càng là qúa tŕnh mâu
thuẫn. Mác viết: “ở trong thời đại chúng ta, mọi sự vật đều tựa hồ như bao hàm
mặt đối lập của nó. Chúng ta thấy rằng những máy móc có một sức mạnh kỳ diệu
trong việc giảm bớt lao động của con người và làm cho lao động của con người có
kết quả hơn, th́ lại đem nạn đói và t́nh trạng kiệt quệ đến cho con người. Những
nguồn của cải mới từ xưa tới nay chưa ai biết, dường như có một sức mạnh thần kỳ
nào đó, lại đang biến thành nguồn gốc của sự nghèo khổ. Những thắng lợi của kỹ
thuật dường như đă được mua bằng cái giá của sự suy đồi về mặt tinh thần. Dường
như loài người càng chinh phục được thiên nhiên nhiều hơn, th́ con người lại
càng trở thành nô lệ của những người khác hoặc nô lệ cho sự đê tiện của chính
ḿnh. Dường như ngay cả đến ánh sáng thuần khiết của khoa học cũng không thể
chiếu rọi bằng cách nào khác ngoài cách chiếu rọi vào cái bối cảnh tối tăm của
sự ngu dốt. Tất cả những phát minh của chúng ta và tất cả sự tiến bộ của chúng
ta tựa hồ như đang dẫn tới chỗ là những lực lượng vật chất th́ được ban cho một
đời sống tinh thần, c̣n đời sống của con người vốn đă bị tước mất cái mặt tinh
thần rồi th́ nay lại bị hạ thấp xuống tŕnh độ những lực lượng vật chất đơn
thuần. Mâu thuẫn đối kháng đó giữa một bên là nền công nghiệp hiện đại và khoa
học với một bên cảnh bần cùng hiện nay và sự suy đồi, mâu thuẫn đối kháng đó
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ xă hội trong thời đại chúng ta là một sự thật
rơ ràng, không tránh khỏi và không thể chối căi được. Về phía ḿnh, chúng ta
không hiểu nhầm bản chất của cái tinh thần lắt léo luôn luôn thể hiện trong tất
cả các mâu thuẫn đó.
Nguồn: internet
Tặng Kim Âu
Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc t́nh.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lư tŕnh.
Thảo Đường Cư Sĩ.
