DÂN TỘC VIỆT NAM KHÔNG CẦN THẮP ĐUỐC ĐI T̀M TỰ DO, DÂN CHỦ, NHÂN
QUYỀN Ở WASHINGTON, MOSCOW, PARIS, LONDON, PÉKING, TOKYO. ĐÓ LÀ CON
ĐƯỜNG CỦA BỌN NÔ LỆ VỌNG NGOẠI LÀM NHỤC DÂN TỘC, PHẢN BỘI TỔ QUỐC, ĐĂ
ĐƯA ĐẾN KẾT THÚC ĐAU THƯƠNG VÀO NGÀY 30 - 4- 1975 ĐỂ LẠI MỘT XĂ HỘI
THẢM HẠI, ĐÓI NGHÈO, LẠC HẬU Ở VIỆT NAM GẦN NỬA THẾ KỶ NAY. ĐĂ ĐẾN LÚC QUỐC
DÂN VIỆT NAM PHẢI DŨNG CẢM, KIÊN QUYẾT ĐỨNG LÊN GIÀNH LẠI QUYỀN QUYẾT ĐỊNH
VẬN MẠNG CỦA ĐẤT NƯỚC.
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
Lời giới thiệu: Nhiều người cho rằng văn minh Trung Hoa có đóng góp
quá nhỏ bé (xét về số dân) vào thành tựu của văn minh nhân loại, về khoa học tự
nhiên cũng như khoc học xă hội. T́m ra căn nguyên của t́nh trạng này là một vấn
đề có tầm quan trọng đối với Trung Quốc, từng được một vài học giả phương Tây,
hoặc phương Tây gốc Hoa bàn luận, nhưng dường như giới học giả Trung Quốc lại
thiếu quan tâm vấn đề này, có lẽ v́ họ không muốn nói tới các mặt tiêu cực của
thể chế chính trị-văn hóa nước họ. Trong t́nh h́nh đó, cuốn “V́ sao người Trung
Quốc ngu thế?” của triết gia Li Ming (Lê Minh, xuất bản 2003) thu hút được sự
chú ư của dư luận. Dưới đây là bài nói của Li Ming tại ĐH Bắc Kinh về sách trên.
Bài gồm 6 phần: 1) V́ sao người Trung Quốc là một dân tộc “vô học”? 2) V́ sao
sự ngu dốt của người Trung Quốc là kết quả tất nhiên của sự lựa chọn không ngừng
xuất phát từ lợi ích tự thân của kẻ thống trị các đời trước; 3) V́ sao người
phương Tây trong xă hội cận đại lại trở nên thông minh? 4) Nghi ngờ về sự “thông
minh” của người phương Tây trong thế kỷ 21; 5) T́nh trạng ngu dốt và thông minh
hiện nay của người Trung Quốc; 6) Sau thế kỷ 21, người Trung Quốc nên trở nên
thông minh như thế nào? Dưới đây xin giới thiệu phần đầu.
Trong cuốn “Người Trung Quốc xấu xí”, ông Bá Dương đă xúc phạm mạnh đồng bào
Trung Quốc (TQ), và bị họ chửi cho mất mặt, giờ đây tôi lại lấy thuyết “ngu dốt”
ra để gây sự lần nữa th́ chẳng phải là tự chuốc lấy quả đắng đấy ư? Thực ra
không phải tôi thích gây sự, mà là do cổ họng tôi bị hóc xương, không lấy xương
ra th́ khó chịu. Lại c̣n một lư do nữa là TQ từ xưa tới nay có quá nhiều văn
nhân tự khoe ḿnh thông minh, làm cho những người TQ b́nh thường lâu nay cũng
thường xuyên rơi vào đám sương mù dầy đặc tự cho ḿnh là thông minh, mọi người
đều mơ giấc mơ người TQ “thông minh”, dường như người nước ta đúng là đặc biệt
có gene thông minh. Tiếc thay, mơ mộng rốt cuộc chỉ là mơ mộng. Trên thực tế,
người TQ có đúng là thông minh như thế không? Song le thông minh là ǵ, ngu dốt
là ǵ?
Tôi cho rằng đó chỉ là kết luận rút ra được từ sự so sánh với các chủng loại
người khác. Quan điểm của tôi là: trong sự so sánh đó, chủng loại người nào có
thể cung cấp cho nền văn minh của toàn nhân loại những nhà tư tưởng lớn, nhà
khoa học lớn, nhà công nghệ lớn, nhà nghệ sĩ lớn đẳng cấp thế giới, th́ chủng
loại người ấy là thông minh. Ngược lại, là chủng loại người ngu dốt.
Nói cách khác, qua so sánh, chủng loại người nào giỏi hơn về khám phá các quy
luật mới (về tự nhiên, xă hội, tâm lư loài người), về phát minh công nghệ mới
(tư duy, công cụ, máy móc), sáng tạo các tri thức mới (về khoa học, nghệ thuật),
th́ thuộc về chủng loại người thông minh. Ngược lại chủng loại người nào không
giỏi, thậm chí không có thể khám phá quy luật mới, phát minh công nghệ mới, sáng
tạo tri thức mới th́ là không thông minh.
Dĩ nhiên, thông minh hoặc không thông minh, ngu dốt hoặc không ngu dốt đều măi
măi ở trong quá tŕnh biến động. V́ thế nên nói không có chủng loại người nào có
số phận an bài là thông minh, cũng không có ai số phạn an bài là ngu dốt. Nhưng
nếu mọi người tự ḿnh kiên tŕ măi măi không biến đổi th́ “ngu dốt” cũng có thể
trở thành một loại số phận. Tôi vô cùng lo ngại người TQ trong t́nh h́nh trường
kỳ giữ một truyền thống lịch sử “bất biến” sẽ thực sự có số phận như vậy.
Người TQ có thực sự thông minh không? Nếu người TQ thực sự thông minh như thế
th́ trong ḍng sông lịch sử dài dằng dặc rốt cuộc họ đă cống hiến cho nền văn
minh nhân loại được bao nhiêu nhà tư tưởng lớn, nhà khoa học lớn, nhà công nghệ
lớn, nghệ sĩ lớn cấp thế giới, cung cấp được bao nhiêu khám phá lớn về quy luật,
phát minh lớn về công nghệ và nghệ thuật, sáng tạo lớn về tri thức?
Nếu người TQ thực sự thông minh th́ tại sao trong hơn 100 năm gần đây, về nhân
cách chính trị lại luôn luôn bị người nước khác bắt nạt, về kinh tế toàn là bị
người ta bóc lột, về văn hóa học thuật toàn là bị người ta phân biệt đối xử? Cái
“thông minh” tự tâng bốc ḿnh có thể biến thành thông minh thực sự được chăng?
Rơ ràng không thông minh mà cứ tự tâng bốc ḿnh thông minh, điều đó nên nói là
ngu dốt thực sự.
Socrates ở thời cổ Hy Lạp được nhiều người cho là người thông minh nhất. Nhưng
cái ông thích được tâng bốc hơn cả lại không phải là sự thông minh của ḿnh, mà
ông bao giờ cũng tự xưng: “Tôi biết sự vô tri của ḿnh”. Cho nên Socrates là
thủy tổ của phép biện chứng. Ông hiểu sâu sắc thực chất của sự việc con người sở
dĩ “thông minh” không phải là ở bản thân sự thông minh mà là ở chỗ thực sự nhận
thức được sự vô tri của ḿnh và biết cách vượt qua sự vô tri đó. Trong lịch sử
TQ có bao nhiêu sĩ đại phu và văn nhân dám công khai thừa nhận ḿnh vô tri? Lại
có bao nhiêu người đă nghiêm chỉnh khắc phục được sự vô tri của ḿnh? Trên ư
nghĩa này thực sự có thể nói chính là giới sĩ đại phu văn nhân trong các đời
trước đă liên tục tạo ra sự ngu dốt của người TQ. Sở dĩ hôm nay tôi phải lớn
tiếng tuyên bố về sự “ngu dốt” của người TQ ngày xưa và ngày nay, thực ra là tôi
vô cùng mong muốn người TQ trong tương lai sẽ trở thành “thông minh”.
Lịch sử mấy ngh́n năm của TQ thực ra là lịch sử các sĩ đại phu văn nhân tự khoe
“thông minh”. Các sĩ đại phu văn nhân “thông minh” trong các thời đại trước đây
đă để lại cho người TQ ngày nay những trước tác có tới hàng tỷ chữ, trong đó nổi
tiếng nhất có bộ Nhị thập tứ sử, Tư trị Thông giám, Vĩnh Lạc đại điển, Tứ khố
toàn thư v.v… Tiếc thay nếu dùng chiếc cân tri thức lư tính của con người hiện
đại mà cân đo lượng văn bản lớn ấy th́ phần tri thức của nó nhẹ tới mức làm
người TQ cảm thấy đau khổ, chỉ đáng một phần vạn lượng tri thức ngày nay. Có một
điểm càng làm cho người ta không thể không ghi nhớ là nếu ai hiện nay vẫn vùi
đầu vào núi văn bản ấy th́ người đó sẽ được nhân bản thành một vị văn nhân tự
khoe “thông minh’ của TQ. Các vị văn nhân tự khoe “thông minh’ của TQ trong các
thời đại trước đây chính là được nhân bản từ núi thư tịch ấy. Chính v́ thế mà xă
hội và lịch sử TQ cũng được nhân bản lặp đi lặp lại vô cùng giống như thời xưa,
thậm chí như nhau. Chỉ trong một trăm năm gần đây mới có chút thay đổi, nhưng
phần cốt lơi th́ vẫn khá cứng — tức giới văn nhân TQ cho đến nay vẫn chưa nhận
thấy sự vô tri của ḿnh và tại sao lại vô tri, khắc phục sự vô tri như thế nào.
Điều này đúng là thực sự ngu dốt.
Sự ngu dốt của người TQ trước hết, hoặc về căn bản, vẫn là sự ngu dốt của giới
sĩ đại phu văn nhân nước này. Văn nhân các triều đại trước đây đă làm ra rất
nhiều thư tịch có hàm lượng tri thức cực nhỏ — Kinh, Sử, Tử, Tập. Văn nhân TQ
ngày nay vẫn tiếp tục làm ra rất nhiều văn bản loại ấy, tạo ra một lượng lớn rác
rưởi văn tự trong toàn bộ nền văn minh TQ. Trước kia Lỗ Tấn từng đau khổ cảnh
báo thanh thiếu niên TQ cần bớt đọc, thậm chí không đọc sách do văn nhân TQ
viết. Qua đây có thể thấy ông sớm hiểu rơ tính nghiêm trọng tồn tại trong núi
rác văn tự của nền văn minh TQ. Chính là sự nhân bản lặp lại núi rác rưởi văn tự
ấy đă lấp kín con đường trí tuệ của bao nhiêu thế hệ người TQ. Thứ đầu tiên được
chế tạo với khối lượng lớn là sự ngu dốt của văn nhân TQ, sau đó nó khuếch đại
thành sự ngu dốt của người TQ. Đó là số phận sự ngu dốt của người TQ trong hơn
hai ngh́n năm qua, nhất là trong 500 năm gần đây, và đặc biệt là 200 năm nay.
V́ sao người
Trung quốc là một dân tộc “vô học”?
Tác giả đă sống được ngót 60 tuổi, làm học giả trong khoảng 20 năm, cho tới nay
mới chợt tỉnh ngộ biết rằng “học” là ǵ. Sự tỉnh ngộ ấy cũng làm cho tôi bỗng
dưng rơi vào một nỗi buồn sâu sắc: người TQ (dân tộc Trung Hoa) có lịch sử văn
minh 5 ngh́n năm mà chẳng lưu lại bao nhiêu thứ thực sự đáng để hậu thế học tập.
Là một học giả hiện đại TQ tôi vô cùng đau khổ phát hiện thấy người TQ chúng ta
vốn dĩ căn bản chưa hiểu thế nào mới là “học” đích thực, do đó mà đến nỗi hầu
như vô “học”.
Điều đó thực ra không khó kiểm chứng. Chỉ cần mời mọi người đọc lại một lượt
toàn bộ các giáo tŕnh tiểu học, trung học, đại học, viện nghiên cứu sinh, xem
xem trong số những kiến thức đáng gọi là “học” dạy cho học sinh, rốt cuộc có bao
nhiêu cái là do người TQ chúng ta khám phá, phát minh và sáng tạo.
Kết quả ra sao? Có thể nói, ngoại trừ những thứ như ngữ văn TQ, y dược TQ, sân
khấu, thư, họa TQ — số lượng các kiến thức thổ sản ấy đă cực ít lại cũng khó có
thể gọi là “học” mà chỉ có thể gọi là “thuật” — hầu như 9999 phần vạn các kiến
thức c̣n lại đều là “sản phẩm du nhập qua đường biển” từ phương Tây. Trong các
lĩnh vực như thiên văn, địa chất, địa lư, toán học, vật lư, hóa học, sinh vật,
tâm lư, triết học, khoa học xă hội (chính trị học, kinh tế học, xă hội học, pháp
học, luân lư học, tân văn học….) th́ người TQ chúng ta có truyền thống 5000 năm
lịch sử lâu đời và chiếm tỷ lệ số dân nhiều nhất thế giới, rốt cuộc sáng tạo
được môn học nào, khoa học nào? Chúng ta lại có ưu thế rơ rệt ở lĩnh vực nào
vậy? Thậm chí người Nhật cũng có thể cười chế nhạo chúng ta “Đôn Hoàng ở TQ
nhưng Đôn Hoàng học th́ lại ở Nhật”.
B́nh tĩnh tự xét ḿnh, nên thừa nhận là trong nền văn minh TQ 5000 năm, chúng ta
có chữ “học” động từ (học hỏi, học ở chỗ hỏi, vậy hỏi ai? Hỏi trời, hỏi các đại
nhân, hỏi các thánh nhân) mà không có chữ “học” danh từ (môn học, khoa học,
những tri thức có năng lực sinh trưởng kéo dài, có sinh mạng riêng, tự làm thành
hệ thống).
Nh́n tổng quát xưa nay, chúng ta có quan trắc thiên văn nhưng không có môn thiên
văn học; có khảo sát địa lư (như Từ Hạ Khách du kư…) nhưng không có địa chất
học, địa lư học; có trồng trọt thực vật, vận dụng thực vật nhưng không có thực
vật học; có dạy thú và sử dụng động vật nhưng không có động vật học (phương pháp
dùng trong các môn động vật học, thực vật học hiện nay vẫn dùng phương pháp phân
loại hệ thống do người phương Tây phát minh); có tính toán con số cụ thể nhưng
không có toán học trừu tượng; có Tứ đại phát minh nhưng không có vật lư học, hóa
học; có kiến trúc cầu hầm nhà nhưng không có cơ học kiến trúc (vật liệu, công
tŕnh, kết cấu); thậm chí ta có ngôn ngữ, chữ viết, hội họa, âm nhạc, nhưng
không có các môn học thành hệ thống như ngôn ngữ học, ngữ pháp học, tư từ học
(Thuyết văn giải tự của Hứa Thận là một bộ tự điển, Mă thị văn thông là sản phẩm
sau khi học ngữ pháp học của phương Tây, Lục thư pháp tắc chưa h́nh thành nguyên
lư nghiêm chỉnh), mỹ thuật học (hội họa TQ không có thấu thị học, sắc thái
học…), âm nhạc học (tuy rằng Chu Tải Dục đời Minh đầu tiên phát hiện thập nhị
b́nh quân luật nhưng không làm nó trở thành ḥa thanh học, âm luật học v.v…).
Sau hơn 20 năm làm học giả TQ, tới nay tôi mới bừng tỉnh dậy sau giấc mơ lớn:
người TQ chúng ta tự xưng có nền văn minh truyền thống cổ xưa 5000 năm nhưng lại
là một nền văn minh vô “học”.
Thưa đồng bào, chẳng lẽ quư vị không cảm nhận được điều đó ư? Tứ đại phát minh
của ta cố nhiên vĩ đại đấy nhưng đều chỉ là “thuật” mà thôi, hơn nữa lại là kỹ
thuật khá thô sơ do tiền nhân thời xưa phát hiện và phát minh ra trong trải
nghiệm cuộc sống trực tiếp tiếp xúc với thiên nhiên, những cái đó chưa được nâng
lên thành “học”, cũng tức là chưa biến thành tư duy lư luận trừu tượng, thành
học thuyết giải thích quy luật của sự vật. Chẳng hạn thuốc súng trong Tứ đại
phát minh , thành phần vật chất (nguyên tố) của nó là ǵ? Tính chất hóa học thế
nào? Nguyên lư gây nổ của nó là ǵ? Lại nói kim chỉ nam trong Tứ đại phát minh
v́ sao nó măi măi chỉ về phương Nam (hoặc Bắc), rốt cuộc từ tính là ǵ? Tất cả
những cái đó đều phải chờ đến sau này khi người phương Tây tiến hành tư duy lư
luận trừu tượng mới có được nhận thức. Trên tất cả các mặt, người TQ chúng ta
hầu như chỉ dừng bước không tiến tiếp ở “thuật” mà thôi, v́ thế nên thành tích
trong lĩnh vực “học” cực kỳ nhỏ bé, quả thật có thể nói là vô “học”.
“Học” với ư nghĩa môn học, là ǵ vậy? Điều quan trọng là ở chỗ có lư luận trừu
tượng cao độ, lư luận đó có thể giải thích hiện tượng đă có của sự vật, lại có
thể mô tả một cách trừu tượng quy luật phát sinh của hiện tượng, v́ thế không
những có thể giải thích cụ thể sự vận hành thực tế lúc đó của sự vật mà c̣n có
thể dự đoán trạng thái và sự biến đổi của sự vật trong tương lai, và được kiểm
chứng hoặc chứng thực, hoặc chứng ngụy trong thực tiễn sau đó.
Một trong những tiền đề quan trọng nhất để xây dựng lư luận là phải nắm được quy
luật tư duy logic cơ bản nhất. Hơn hai ngh́n năm qua, nhất là 200 năm gần đây,
nền giáo dục người TQ từ nhỏ được tiếp thụ chỉ có sự nhồi nhét Tứ thư Ngũ kinh,
xưa nay chưa bao giờ biết logic là cái ǵ, sĩ đại phu-văn nhân c̣n như vậy, nói
ǵ tới đông đảo dân chúng mù chữ. Tại TQ c̣n có một điểm đặc biệt làm đứt đoạn
nền văn minh — đó là sự tách rời hầu như tuyệt đối giữa người lao động phổ thông
với tầng lớp văn nhân biết đọc biết viết.
Hầu như toàn bộ những người TQ tiếp xúc với thiên nhiên và có kinh nghiệm lao
động sản xuất đều không biết đọc biết viết, nhưng giới văn nhân TQ biết đọc biết
viết lại hầu như căn bản không tiếp xúc với thiên nhiên. Nói khác đi nghĩa là từ
xưa tới nay cái đầu (tư duy) và cái tay (thực tiễn) của người TQ hầu như bị tách
rời tuyệt đối. Cộng thêm tư duy của văn nhân TQ lại về căn bản thiếu mất sự huấn
luyện của tính quy luật logic có ư thức, qua đó tạo nên sự tách rời tuyệt đối
giữa “thuật” với “học”. Do sự đứt rời song trùng ấy mà cho dù chưa xét tới c̣n
có nhiều nhân tố khác vô cùng bất lợi như chế độ xă hội, tập tục… th́ cũng đă
ngăn trở vô cùng nghiêm trọng con đường phát triển trí tuệ của người TQ rồi. Đó
dường như là số phận ngu dốt của người TQ trong mấy ngh́n năm qua, nhất là trong
200 năm gần đây.
Sự tách rời giữa đầu óc với tay chân trong văn hóa truyền thống TQ, cũng tức là
tách rời giữa tư duy và thực tiễn, cùng sự xa lạ giữa tư duy với logic của văn
nhân TQ, đă tạo ra sự “học” của người TQ: hầu như duy nhất chỉ có cái “học” hỏi
mà căn bản không có sự học hiểu, suy luận, giải thích, càng chưa thể nói tới sự
học sáng tạo kiến trúc cấu tạo của tư duy logic trừu tượng.
Tứ thư Ngũ kinh và những thứ tràn ngập thành tai họa hơn nữa như Kinh, Sử, Tử,
Tập, hầu như toàn bộ đều là sự học hỏi. Văn hóa truyền thống TQ chỉ có sự
học-hỏi, cộng thêm sự tách rời giữa đầu (tư duy) với tay (thực tiễn) và tiếp tục
tạo ra sự đứt rời giữa “học” đích thực với “thuật” đă nói ở trên, — sự đứt rời
song trùng ấy trên thực tế đă tạo nên sự vô “học” của người TQ từ xưa tới nay.
Trải qua quá tŕnh Tây học truyền vào TQ trong 100 năm gần đây, TQ ngày nay cũng
chỉ có cái “học” đi theo cái “học” của phương Tây mà về cơ bản chưa có cái “học”
của bản thổ. Chính v́ thế mà các “học nhân” của TQ ngày nay, trong quá tŕnh học
sẽ cảm thấy một cách nặng nề rằng ḿnh đă mắc phải chứng “mất tiếng nói”. Hầu
như mọi từ ngữ, khái niệm về “học” đều du nhập từ phương Tây, mà không có liên
quan chút nào với truyền thống văn hóa bản xứ của chúng ta. Miệng là của người
TQ nhưng nội dung lời nói lại là những điều trải qua sự suy nghĩ nghiền ngẫm của
người phương Tây. Giấy viết, sách vở, truyền thông là phương tiện của bản xứ
(song máy móc làm giấy, làm sách và thiết bị truyền thông cũng có thể của phương
Tây), nhưng mọi đạo lư, quy phạm, quy tắc, quy luật… được sách báo truyền thông
nói tới đều là những thứ người phương Tây phát hiện, phát minh và sáng tạo.
Trong t́nh h́nh này chúng ta c̣n có thể nói người TQ không “ngu dốt” ư? Nếu c̣n
muốn tự khoe ḿnh “thông minh” kiểu AQ th́ chúng ta lại “thông minh” ở chỗ nào
vậy?
Khi phân tích kỹ nền văn minh 5000 năm của TQ, có một môn tri thức có thể gọi là
“học” được — đó là “Trung Y học” [Y học Trung Hoa]. Có lẽ cũng chỉ trong lĩnh
vực “Trung Y học”, người TQ có thể để lại cho nhân loại một thứ duy nhất có thể
gọi là “lư luận” của ḿnh. Đó là lư luận “Âm dương ngũ hành”. Tiếc thay tuy đây
là thứ lư luận duy nhất trên thế giới có thể gọi là lư luận của người TQ, thuộc
loại sánh được với lư luận logic của phương Tây, nhưng kể từ khi nó xuất hiện
cách đây hơn 2000 năm, trong quăng thời gian dài dằng dặc sau đó, thứ lư luận ấy
không hề có chút tiến triển nào. Người TQ không hề nghĩ tới chuyện nên tiếp tục
cải thiện, đẩy mạnh lư thuyết này, mà chỉ mù quáng sùng tín nó, làm theo nó.
Cuối cùng lư thuyết ấy chẳng những chưa được cải thiện mà ngược lại ngày càng
trở nên cũ rích, xơ cứng. Cho tới nay số người TQ tiếp thụ lư luận logic của
phương Tây ngày càng tăng lên, họ chỉ có thể coi thường thuyết Âm dương Ngũ
hành, phỉ nhổ thuyết đó, thậm chí vu khống nó, coi là thứ lạc hậu, mê tín, thuộc
cùng loại với thuật phù thủy.
[…..]
Xin trở lại vấn đề trước đây, đi t́m nguồn gốc tại sao người TQ trong lịch sử
lại vô “học”. Hiện nay có thể đă rất rơ ràng, đó là do trong lịch sử dài lâu,
người TQ chưa tự ḿnh sáng lập được một cơ sở có thể đặt nền móng cho tất cả mọi
thứ “học”, cái cơ sở mà người phương Tây cận-hiện đại dựa vào để xây dựng hầu
như tất cả mọi thứ “học” — Logic đối xứng nhị nguyên luận.
Nói rơ hơn, tức là logic h́nh thức, logic h́nh học, logic số lư, logic biện
chứng … được từng bước hoàn thiện kể từ Aristotle, Euclid… Về bản chất, các
logic này đều là logic tính đối xứng và nhị nguyên luận. Triết học phương Tây từ
Plato trở đi, từ bản thể luận tới nhận thức luận, thứ được các triết gia phương
Tây ra sức hoàn thiện là bản thân phương pháp tư duy logic đối xứng nhị nguyên
luận. Chính là sự không ngừng hoàn thiện, phát triển của phương pháp logic
phương Tây (từ triết học cổ đại) và sự kết hợp hữu cơ với phương pháp thực
nghiệm có lựa chọn trong thời cận đại, đă sinh ra và xúc tiến các khoa “học”
trên mọi lĩnh vực, mọi tầng nấc của phương Tây thời cận-hiện đại.
Hegel nói người TQ “không có triết học”. Chẳng may người TQ bị ông nói trúng.
Đúng là người TQ không có triết học, mà điều đó lại ở chỗ người TQ không có
logic — dĩ nhiên là nói logic đối xứng nhị nguyên luận. Các văn nhân nhiều đời
trước của chúng ta chưa từng bỏ công sức vào việc thăm ḍ quy luật của bản thân
tư duy. Họ chỉ có duy nhất một phương pháp tư duy là độc đoán trực giác và trực
giác độc đoán. Tư duy độc đoán trực giác ấy ngoài việc sản sinh những ư kiến đủ
mọi màu sắc ra th́ chẳng thể có được sự suy lư khuếch trương, kéo dài, càng
không thể có sự kiến cấu sáng tạo trừu tượng. Cho nên những tư liệu do các văn
nhân TQ viết, ngoài việc có ư nghĩa chất đống to bằng hạt cát ra th́ căn bản
không thể có giá trị lư luận kiến cấu hữu cơ. Điều đó làm cho văn nhân chúng ta
bao đời qua chưa bao giờ hiểu được lư luận là ǵ. Về cơ bản, văn nhân TQ là một
lũ người lùn văn hóa chẳng biết lư luận là cái ǵ, chỉ biết phát biểu ư kiến (ư
khí chi kiến) mà thôi. Dựa vào những người ấy th́ măi măi chẳng có thể xây đắp
nên ṭa lâu đài khoa học cận-hiện đại. Cho dù trên mặt sáng lập kỹ thuật và nghệ
thuật th́ phần lớn cũng chỉ có thể là những thứ b́nh thường, nông cạn, vô vị,
thậm chí thấp hèn. Chính v́ thế mà đă h́nh thành một lịch sử hầu như vô “học”
hơn hai ngh́n năm qua của TQ, qua đó tạo ra sự ngu dốt trên thực chất của văn
nhân TQ rồi mở rộng ra thành sự ngu dốt của người TQ (nhất là trong 200 năm gần
đây).
Trong tất cả các nguyên nhân làm cho người TQ thời cận đại bị đày đọa, nguyên
nhân căn bản nhất là sự ngu dốt của họ — t́nh trạng này dần dần tích tụ mà thành
trong lịch sử dài lâu. Do logic mà lạc hậu, nghèo khó. Do logic mà bị kẻ khác
bắt nạt, bị đánh, bị kỳ thị. Chỉ có từ đó nhận thức được sự ngu dốt của ḿnh và
thoát ra khỏi sự ngu dốt ấy th́ người TQ mới có thể thay đổi tất cả trong thế kỷ
và thời đại mới.
Trên đây đă phân tích nguyên nhân t́nh trạng người TQ vô “học” , quy lại chủ yếu
là hai điểm sau:
1- Trong lịch sử lâu dài, những người TQ biết chữ th́ không làm công việc sản
xuất; ngược lại, những người làm sản xuất th́ không biết chữ — điều này đă tạo
nên sự hoàn toàn tách rời giữa tư duy với thực tiễn. Nói gọn lại, tức sự hoàn
toàn tách rời giữa “bộ năo” và “cánh tay” của người TQ.
2- Trong lịch sử dài hơn 2000 năm, sự hoàn toàn tách rời giữa “bộ năo” và “cánh
tay”, giữa “học” và “thuật” của người TQ — sự tách rời song trùng này làm nên
nguyên nhân lịch sử giải thích v́ sao người chúng ta ngu dốt như thế. Vấn đề này
phải được phân tích tiếp. V́ sao người TQ lại có căn nguyên lịch sử như thế? Đây
chính là vấn đề cần được giải đáp trong phần sau.
Nguyễn Hải Hoành dịch. Bản gốc tiếng Trung: 中国人为什么这么愚蠢？- 黎鸣
