Michael Dibdin: “Người ta chẳng bao giờ có bạn mà lại không có kẻ thù,
người ta ghét cái không giống ḿnh, nghĩa là người ta yêu cái giống ḿnh.
Đây chỉ là những chân lư cũ mà chúng ta đang cố gắng khám phá lại sau một
thế kỉ loanh quanh lảng tránh. Những ai phủ nhận những chân lư này đang phủ
nhận chính gia đ́nh ḿnh, di sản, văn hóa và chính bản thân ḿnh!”
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
Đă có thời thậm chí rỉ tai nhau chúng ta cũng
không dám! Bây giờ th́ chúng ta viết và đọc sách báo chui, và thỉnh thoảng có
tới Khoa Học Viện hút thuốc gặp nhau th́ cũng thành thật mà phàn nàn với nhau
rằng:
Chúng đang giở tṛ ǵ đây? Chúng c̣n xỏ mũi ta
tới đâu nữa? Quê hương vừa nghèo vừa điêu tàn mà chúng cứ huyênh hoang khoe nhau
những thành tựu trên vũ trụ. Chúng ôm mấy cái chế độ cai trị lạc hậu và dă man,
rồi thổi cho lửa nội chiến bùng lên. Chúng rút ruột để nuôi Mao Trạch Đông một
cách vô tội vạ – rồi tống cổ chúng ta ra chiến trường đánh nhau với hắn, mà
chúng ta phải đi. Trốn sao cho thoát? Chúng thích đưa ai ra ṭa th́ đưa, chúng
nhốt người tỉnh táo vào nhà thương điên – chúng nó luôn giở những tṛ đó, c̣n
chúng ta th́ bất lực.
Mọi thứ sắp rớt xuống đáy cùng. Tinh thần chúng
ta đă chết hết, c̣n thân xác chúng ta và cả con cái chúng ta nữa, cũng sắp bị
ném vào lửa cháy rụi. Thế mà chúng ta vẫn b́nh chân như vại, cứ nhếch mép cười
một cách tiểu nhân, và lưỡi không bị ngọng mà vẫn lúng búng trong miệng. Nhưng
chúng ta biết làm ǵ mà ngăn nó cho được? Hay là chúng ta không đủ sức?
Chúng ta bị tước đoạt nhân tính một cách tàn bạo
tới mức chỉ v́ miếng cơm manh áo qua ngày thôi mà chúng ta sẵn sàng vứt bỏ mọi
nguyên tắc và linh hồn của ḿnh, mọi nỗ lực của tiền nhân và mọi cơ hội của hậu
thế – miễn sao đừng đụng tới sự tồn tại mong manh của ḿnh là được. Chúng ta
không có khí phách, không có tự trọng, không có nhiệt t́nh. Vũ khí hạch tâm, thế
chiến thứ ba chúng ta không sợ. Chúng ta đă nấp kĩ trong hang rồi. Chúng ta chỉ
sợ làm người công dân có dũng khí. Chúng ta sợ lạc đàn, sợ đi một ḿnh không có
cơm ăn, không có khí đốt, không có hộ khẩu thành phố. [i]
Chúng ta bị nhồi sọ chính trị, bị người ta tiêm
cho cái ư nghĩ phải an thân đă, rồi sau sẽ tốt đẹp hết. Chúng ta không thoát
khỏi được hoàn cảnh và điều kiện xă hội của ḿnh. Cuộc sống hàng ngày quyết định
ư thức. Chúng ta th́ có liên quan ǵ tới mấy việc đó? Và có thật là chúng ta
không thay đổi được ǵ không?
Được chứ, được tất cả là đàng khác. Nhưng chúng
ta dối ḷng ḿnh để an thân. Đừng trách bọn chúng, có trách th́ trách chúng ta
đi. Có người vặn hỏi: th́ ông muốn nghĩ ǵ mà chẳng được. Chúng đă dém miệng
chúng ta. Có ai chịu nghe chúng ta, có ai thèm đoái hoài chúng ta. Làm sao mà
bắt chúng nghe chúng ta nói được? Không thể nào thay đổi được năo trạng của
chúng.
Tất nhiên là có thể đầu phiếu để loại bọn chúng,
nhưng mà đất nước này làm ǵ có tuyển cử. Ở phương Tây người ta có băi công và
biểu t́nh phản đối, c̣n chúng ta th́ bị đàn áp thẳng tay, có những cảnh mới nghĩ
tới đă thấy rùng ḿnh: ai dám th́nh ĺnh bỏ việc mà xuống đường? Song le, những
con đường chết chóc mà dân tộc Nga đă ṃ mẫm trong đau khổ suốt thế kỉ qua không
phải dành cho chúng ta, mà quả thật chúng ta không cần đi lại những con đường
như vậy.
Bây giờ búa liềm đă làm xong việc, hạt giống gieo
xuống đă nảy mầm, chúng ta có thể thấy là những kẻ c̣n trẻ tuổi mà cuồng vọng,
cho là có thể dùng khủng bố, cách mạng đẫm máu và nội chiến để mang lại b́nh
đẳng và hạnh phúc cho đất nước chúng ta, chính họ là những kẻ lạc lối.
Thế đủ rồi, xin cảm ơn các vị giác ngộ cách mạng
tiên phong! Bây giờ chúng ta mới biết phương pháp xú uế tất sinh kết quả xú uế.
Hăy để cho tay của chúng tôi trong sạch.
Cái ṿng trói buộc này đă đóng chặt rồi sao?
Không c̣n lối thoát? Và chúng ta chỉ c̣n một đường duy nhất thôi, là khoanh tay
đợi? Đợi cho tới khi có biến? Chừng nào mỗi ngày chúng ta đều thừa nhận, ca
ngợi, và nuôi dưỡng – chứ không tự ḿnh chém phăng đi một điều không ai không
thấy, là sự dối trá – th́ đừng mong có chuyện ǵ xảy ra.
Bạo động len lỏi vào cuộc sống an b́nh, cái mặt
nó toát ra vẻ ngạo mạn, y như đang khoác một ngọn cờ và hô to: “Bạo động đây.
Tránh ra, nhường đường cho tao, không tao nghiến nát tụi bay.” Nhưng mà bạo động
mau già. Rồi nó mất hết tự tín, và để giữ cho cái mặt ra vẻ khả kính nó rước
thằng dối tra về làm đồng minh – v́ không phải ngày nào nó cũng tḥ bàn tay thô
bạo của nó ra được, mà tḥ ra được cũng bất tất chụp hết mọi người. Nó chỉ cần
chúng ta ngoan ngoăn phục tùng dối trá và hàng ngày thực hành dối trá – đây
chính là yếu huyệt của mọi sự trung thành.
Cái ch́a khóa đơn giản nhất và dễ làm nhất mở ra
cánh cửa tự do, tự do mà bấy lâu nay chúng ta lăng quên, là: mỗi người cùng tẩy
chay dối trá. Mặc dù dối trá che giấu tất cả, mặc dù dối trá phủ lấy tất cả,
nhưng tôi tuyệt không nhúng tay.
Làm vậy tức là mở một lối thoát ra khỏi cái ṿng
luẩn quẩn hoang tưởng do chúng ta khoanh tay đứng nh́n mà ra. Cách đó vừa dễ làm
nhất vừa tiêu diệt dối trá mau nhất. V́ rũ bỏ dối trá, tức là cắt đứt đường sống
của nó. Dối trá giống như bệnh dịch, chỉ có thể sống bám vào một sinh vật.
Chúng ta không cần phải ám thị ḿnh. Chúng ta
chưa đủ già dặn để tiến vào các quảng trường mà gào lên sự thật hay biểu hiện tư
tưởng của ḿnh. Chưa tới lúc phải làm thế. Nguy hiểm nữa. Chỉ cần điều ǵ ḿnh
không nghĩ th́ chúng ta từ chối đừng nói là được.
Đó là con đường của chúng ta, con đường dễ nhất
ai cũng làm được, con đường đă chiếu cố sự hèn nhát thâm căn cố đế của chúng ta.
Nó dễ hơn phương pháp công dân bất phục tùng của Gandhi xiển dương – dễ tới mức
viết những lời này c̣n nguy hiểm hơn.
Con đường của chúng ta là không tự nguyện ủng hộ
bất ḱ sự dối trá nào. Khi chúng ta đă biết bản chất của hư ngụy ở đâu, th́
chúng ta mỗi người sẽ biết cách nh́n ra đâu là dối, đâu là thật.
Con đường của chúng ta là tránh xa chỗ thối nát.
Nếu chúng ta đừng ghép đống xương tàn và lớp vảy khô của ư thức hệ lại với nhau,
nếu chúng ta đừng mất công vá lại mớ giẻ rách, th́ chúng ta sẽ ngạc nhiên thấy
là sự dối trá sẽ hóa ra bất lực và tiêu ma nhanh chóng. Lúc đó, cái ǵ cần lột
trần mới thực phơi ra trước cả và thiên hạ.
V́ thế, dù có dè dặt, mỗi chúng ta hăy lựa cho
ḿnh: hoặc là, cam tâm làm nô lệ cho hư ngụy – tất nhiên chúng ta nuôi dưỡng con
cái ḿnh trong tinh thần dối trá không phải v́ đó là bản tính của chúng ta, mà
chẳng qua là để kiếm ăn nuôi gia đ́nh – hoặc là rũ sạch mọi sự dối trá làm một
người lương thiện xứng đáng được con cái và người đồng thời kính trọng.
Và từ đó trở đi chúng ta sẽ:
• bằng mọi cách không viết, kí, hay in một lời
nào chúng ta cho là bóp méo sự thật;
• không nói những lời như thế, dù là nói chuyện
riêng hay nói trước đông người, tự ư ḿnh hay theo ư người khác, dù làm công tác
cỗ vũ, dạy học, giáo dục hay đóng tṛ trên sân khấu;
• không mô tả, cổ vũ, hay truyền đi một ư tưởng
nào chúng ta thấy rơ ràng là sai hay bóp méo sự thật, dù bằng hội hoạ, điêu
khắc, nhiếp ảnh, khoa học kỹ thuật hay âm nhạc;
• không trích lời người khác nói hoặc viết mà
không đặt lời trích vào ngữ cảnh, để lấy ḷng ai đó, hay để lót đường cho ḿnh,
hay để thành công trong công việc nếu ḿnh không hoàn toàn đồng ư với ư tưởng
trích dẫn, hoặc nếu ư trích dẫn đó không phản ánh chân thực bản chất vấn đề;
• không để cho ḿnh bị ép phải dự những cuộc biểu
dương hay hội họp nào trái với sở thích hay ư nguyện ḿnh, không cầm hoặc giương
lên những tiêu ngữ hay biểu ngữ nào ḿnh không hoàn toàn chấp nhận;
• không giơ tay biểu đồng t́nh cho một đề xuất mà
ta không thành thật tán đồng, không bầu cho người ḿnh cho không xứng đáng hay
đáng ngờ về tài năng, dù bầu công khai hay bí mật;
• không để cho ḿnh bị lôi tới những cuộc họp mà
ḿnh đoán người ta sẽ bức ḿnh thảo luận hoặc bóp méo một vấn đề;
• lập tức bước ra khỏi những cuộc họp, hội nghị,
thuyết tŕnh, biểu diễn, chiếu phim nếu nghe thấy diễn giả nói láo, rêu rao
những rác rưởi ư thức hệ, hoặc những lời tuyên truyền lố bịch;
• không đóng góp hoặc mua những báo chí bóp méo
thông tin hoặc giấu giếm những sự thật hiển nhiên.
Tất nhiên là chúng ta chưa liệt kê hết mọi biến
thái hư ngụy cần phải liệt kê. Nhưng người nào thanh luyện ḿnh sẽ nhờ lương tâm
trong sạch mà phân biệt được chân ngụy.
Những người chọn con đường này ban đầu cuộc sống
sẽ rất thay đổi. Có người bị mất việc. Những người trẻ muốn sống chân thật, th́
những việc như thế này sẽ làm cho đời thanh xuân của họ ra phức tạp, v́ khóa học
bắt buộc nào cũng nhét toàn dối trá, không thể không chọn lọc.
Nhưng không có lối đi nào dễ dăi hơn cho người
muốn làm người lương thiện. Ngày nào chúng ta cũng có người phải đối diện ít
nhất là một trong những t́nh huống trên, cho dù là trong những ngành khoa học kĩ
thuật vô thưởng vô phạt dễ t́m được chỗ nương náu nhất. Hoặc là chân thật, hoặc
là hư ngụy: một đường đi tới tự do tinh thần, một đường đi tới nô lệ tinh thần.
C̣n những kẻ không đủ dũng khí bảo vệ linh hồn ḿnh– các người chớ vin vào mấy
quan điểm ‘tiến bộ’ của ḿnh mà kiêu ngạo, chớ huyênh hoang ḿnh là hàn lâm học
sĩ, là nghệ sĩ nhân dân, là yếu nhân có nhiều công trạng, hay là đại tướng – các
người hăy tự nói với ḿnh: Ḿnh thà ở lại đàn làm một thằng hèn. Sao cũng được,
miễn no bụng ấm lưng th́ thôi.
Lối phản kháng này tuy nhu nhược nhất trong mọi
lối phản kháng cũng không phải là dễ. Tất nhiên là dễ hơn tự thiêu hay tuyệt
thực: lửa sẽ không d́m thân anh, mắt anh không bị nung cho nổ ra, và gia đ́nh
anh sẽ không lúc nào thiếu cơm ăn nước uống.
Một dân tộc vĩ đại ở châu Âu, dân Tiệp Khắc, họ
bị chúng ta phản bội và lừa dối, chẳng là họ đă cho chúng ta thấy nếu trong lồng
ngực có một trái tim cao thượng th́ tấm ngực mỏng manh kia có thể đứng lên chống
lại xe thiết giáp đấy sao? [ii]
Anh bảo làm thế không dễ? Nhưng trong mọi cách
th́ cách đó là dễ nhất. Cách đó có thể nguy tới tánh mạng, nhưng muốn cứu linh
hồn th́ không c̣n cách nào khác. Phải, con đường đó không phải là con đường dễ
đi. Nhưng mà có nhiều người, rất nhiều nữa là khác, năm này qua năm nọ đă theo
đuổi lí tưởng ấy, chỉ v́ họ lấy chân thật làm lẽ sống.
Cho nên anh không phải là người đầu tiên chọn đi
đường này, anh chỉ gia nhập ḍng người đă dấn thân vào đó. Nếu chúng ta nâng đỡ
nhau và sát cánh nhau th́ con đường này sẽ dễ đi và ngắn bớt lại. Nếu chúng ta
đông tới hàng ngàn người th́ bọn chúng sẽ không làm ǵ được chúng ta. Nếu chúng
ta lên tới hàng vạn người th́ đất nước này sẽ khoác bộ mặt mới đến mức chúng ta
không c̣n nhận ra nữa. Nếu chúng ta khiếp nhược quá, th́ đừng trách người ta đàn
áp ḿnh măi.
Chính chúng ta đang tự ḿnh đàn áp ḿnh đấy. Lúc
đó th́ hăy khom lưng xuống nữa, hăy rên xiết nữa, và đợi tới ngày những người
anh em của chúng ta, các nhà sinh học, t́m ra cách đọc được tư tưởng của chúng
ta, một thứ tư tưởng vô giá trị và tuyệt vọng.
Và nếu thậm chí đă chọn con đường yên thân mà
chúng ta vẫn rơi vào chỗ cùng khốn, th́ chúng ta đúng là đồ bỏ đi, không c̣n
cách ǵ cứu vớt được. Lúc đó, chúng ta đáng dành cho những lời khinh bỉ này của
Pushkin:
“Đồ súc sinh th́ làm ǵ có tự do. Muôn đời di sản
của nó chỉ là ách nặng và roi vọt.”
[ii] Mùa xuân năm 1968 dân Tiệp Khắc đứng lên đ̣i
tự do, muốn li khai khỏi Liên Bang Soviet. Nhà cầm quyền Liên Bang Soviet cho
thiết giáp vào Prague nghiến nát người biểu t́nh.
