US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn

NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn

 

 

 

 

 

Nguyễn Thái Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Cố vấn an ninh đặc biệt của Reagan-Tỷ phú Ross Perot,Trình A Sám

• Tình Hình Biển Đông

• Kim Nhung Show

• Viet Nam The Real Story Videos

• Chiến Tranh Việt Nam Videos

• Sức Mạnh Chính Nghĩa Videos

• Hải Chiến Hoàng Sa Videos

• Đấu Tranh Dân Chủ Cuội  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TRẦN HUYỀN SÂM

  

Simone de Beauvoir:

nhục cảm thân thể và đối thoại triết học

 

 

Bàn về Simone de Beauvoir (1908-1986) để học tập cái nhân vị đàn bà của con người này ư? Không đâu. Chuyện khó. Beauvoir là một người đàn bà ngoại cỡ. Ngoại cỡ về tư tưởng nữ quyền. Ngoại cỡ về tình yêu và khoái lạc. Đàn bà trên cõi đời này khó ai có thể đạt đến tầm vóc của bà. Tuy nhiên, thái độ hiện sinh của Beauvoir là bài học cho bất kỳ phụ nữ nào muốn vươn đến sự tự do, xác lập một vị thế tự chủ trong cuộc sống.

Hình như cho đến nay, chưa một triết gia nào luận giải về các thuộc tính của phụ nữ sâu sắc và thú vị như Beauvoir. Một số nhà phê bình nữ quyền hậu cấu trúc có thể phê phán sự mâu thuẫn trong tư tưởng hiện sinh của Beauvoir, nhưng không thể phủ nhận rằng, Le Deuxième sexe /Giới thứ hai là nền tảng căn bản để họ xác lập lối viết nữ giới, nhất là lối viết thân thể{1].

Ở đây, xin được đề cập đến yếu tố nhục cảm / sensualité trong Thư tình gửi Nelson Algren. Đây là một phương diện thuộc về lối viết nữ giới/l’É criture femme của Beauvoir, cũng là một phần trong tư tưởng nữ quyền của bà. Dựa trên thư tín và thái độ hiện sinh trong tình yêu, chúng ta có thể "thiết lập" một cuộc đối thoại triết học giữa Beauvoir với triết gia Nietzsche về luận thuyết đàn bà.

 

1. Nhục cảm thân thể và khoái lạc qua thư tình gửi Nelson Algren

Khoái lạc - từ tôi dùng ở trên không thuần túy để chỉ khoái lạc thân xác. Nó được hiểu như là cái nhân vị đàn bà được hiển lộ trên nhiều phương diện của cuộc sống, trong đó tình yêu là yếu tố căn bản. Sống để viết, hay viết để sống. Cả hai đều đúng với Beauvoir. Chốn tình trường phong phú, sôi nổi như thế giới văn chương của bà. Bao nhiêu cuộc tình đi qua, chỉ bà và quỉ thần mới biết được. Nhưng hai người đàn ông ảnh hưởng sâu đậm nhất đến Beauvoir, đó là triết gia hiện sinh J.P. Sartre (1905-1980) và nhà văn Nelson Algren (1909-1981). Sartre là người bạn đời tri kỷ, còn Nelson là tình nhân say mê. Sartre tôn trọng trí tuệ, thấu hiểu tâm hồn của Beauvoir. Bên Sartre, Beauvoir có thể hiện thực hóa tư tưởng hiện sinh: bản chất của con người là tự do. Nhưng Nelson mới là người đánh thức những đam mê khoái lạc - cái nhân vị đàn bà của Beauvoir.

Vậy Nelson Algren là ai? Là một nhà văn Mỹ, gốc Do thái, sống tại Chicago. Nổi tiếng với tiểu thuyết L'Homme au bras d'or, 1950. Một tác phẩm được chuyển thể thành phim và tác động sâu xa đến đời sống văn hóa Mỹ. Phần lớn, tác phẩm của Nelson phản ánh hiện thực đen tối của nhân dân Mỹ trong khoảng thời gian trước/ sau Thế chiến thứ hai. Cao to, đẹp trai, thích quyền Anh. Sống đam mê và chết trong khốn cùng, túng quẫn. Một người đàn ông có những đặc tính phù hợp với tư tưởng hiện sinh của Beauvoir[2].

 

 

Đó là cú sốc ái tình vào năm 1947, khi Beauvoir đến Mỹ, thuyết giảng cho sinh viên các trường đại học. Mười sáu năm trời ròng rã, kể từ khi hai người gặp nhau (1947-1964), Beauvoir đã viết những bức thư tình nồng nàn, say mê. Trên 300. Con số không nhỏ cho một cuộc tình. Sau khi chết, con gái nuôi của bà là Silvie Le Bon de Beauvoir đã dịch sang tiếng Pháp, với tựa đề: Lettres à Nelson Algren: un amour transatlantique, Paris, Gallimard, 1997/ Thư gửi Nelson, một tình yêu xuyên Đại Tây dương[3]. Cuốn sách đã trở thành đề tài bàn luận sôi nổi của công chúng Paris. Thậm chí, họ xem đây như một thể loại thư tín đặc biệt, có giá trị về mặt giới tính, tiểu sử và văn học.

 

 Sự xa cách về không gian, sự khác biệt về văn hóa, đặc biệt là sức hấp dẫn thân xác đã cuốn hút Beauvoir một cách kỳ lạ. Một cuộc trò chuyện, yêu đương, thậm chí  faire l’amour/ làm tình bằng thư đã diễn ra hằng ngày. Đây là thời điểm, Beauvoir ở vào tuổi nồng nàn nhất của người đàn bà: 39 đến 45 - độ đam mê của khoái lạc, theo các nhà tình dục học. Beauvoir yêu bằng tất cả tâm hồn và niềm đam mê thân xác. Không có gì đáng sợ hơn, khi một người đàn bà bộc lộ những khát khao tình dục bị ẩn ức. Beauvoir đã viết bằng hơi thở, bằng cảm giác thân thể, như cách nói của Hélène Cixous: lối viết thân xác. Khoảng cách Paris và Chicago là cả một đại dương. Họ chỉ gặp nhau trong những khoảnh khắc ngắn ngủi. Vì vậy, lại càng dồn nén, khát khao hơn: "Em sẽ làm tình với anh mười lần trong một đêm và ban ngày cũng vậy, cho đến khi em mệt rã rời" (tr. 345). Một nỗi khắc khoải trong đớn đau: "Em đã khóc, vì yêu anh và thiếu vắng anh; em đã nói với anh trong đêm dài; Xin anh đừng đi, hãy ở lại với em, hãy nói với em, như anh  làm điều đó trong đêm tối và ánh sáng" (tr. 300).

Tính chất nhục cảm là yếu tố nổi bật nhất trong lối viết thư tình của Simone de Beauvoir. Người đọc bắt gặp tràn lan những hình ảnh thiên về cảm giác thân thể: nhìn ngắm, sờ mó, đụng chạm, nếm. Thậm chí, tác giả Suzanne Roy đã thực hiện một đề tài khoa học để khảo sát tính chất này (xem Sensualité et épistolarité dans lettres à Neson Algren de Simone de Beauvoir/ Nhục cảm và thư tín trong Thư gửi Nelson Algren của Simone Beauvoir[4]. Ở đó, tác giả chứng minh rằng, nhục cảm thân thể là chủ đề chính đối với Beauvoir. Những nơi chốn mà đôi tình nhân đã đi qua, đặc biệt là không gian ân ái trong khuê phòng, đã được Beauvoir lưu giữ lại bằng cảm giác thân thể: "Đến chết, em vẫn còn nhớ, giây phút, khi em vừa đặt vali xuống, và em đã nằm gọn trong cánh tay siết chặt của anh” (tr. 75); "Hãy cảm nhận thân thể của em, trong cánh tay anh" (tr. 295); "Em nhớ lại tất cả... lần đầu tiên, ngày chủ nhật, khi mà thân thể của chúng ta hòa quyện vào nhau" (tr. 216).

Đối tượng của ham muốn thân xác đã hiển lộ trước trang giấy, khiến cho chủ thể/ hành động viết thư luôn cảm nhận được niềm khoái lạc hân hoan. Beauvoir đã hơn một lần, thổ lộ về cảm giác khoái sướng trong trạng thái viết thư tình gửi Nelson: "Em cảm nhận được tình yêu, bởi anh ở trong từng đốt ngón tay của em, khi em viết cho anh". Bất kể nơi đâu, là quán café Flore, hay trong căn phòng ở phố Bucherie, bất kể lúc nào, là những chuyến du lịch hay giảng dạy, người tình Nelson đều hiển hiện trong Beauvoir cùng với trạng thái khoái cảm đó[5]. 

 

2. Hiển lộ khoái cảm tình yêu bằng luận đề triết học

Có thể nói, sự bất lực trong niềm giao hoan đã khiến người đàn bà dồi dào tình dục này chuyển hóa vào tác phẩm. Viết, như một sự nếm trải giới tính, một niềm cảm nhận thân xác. Tính từ 1947 đến 1954, là khoảng thời gian Beauvoir viết nhiều nhất. Người tình Nelson Algren đã đi vào sáng tác của Beauvoir trên cả phương diện triết học lẫn văn học. Tiểu thuyết Các vị quan/ Les Mandarins - tác phẩm đoạt giải Goncourt 1954, đưa Simone de Beauvoir lên thành một tên tuổi lớn trên văn đàn Pháp thập niên 60 ở Pháp (Đánh bạt cuốn Đập chắn Thái bình dương, khiến nữ tiểu thuyết gia M. Duras rất hậm hực). Chủ đề trung tâm là thế hệ trí thức dấn thân ở Pháp, sau Thế chiến thứ hai. Nhân vật Lewis Brogan chính là nguyên mẫu người tình Nelson Algren ngoài đời.

Tuy nhiên, ảnh hưởng quan trọng nhất của Nelson đối với Beauvoir,  phải kể đến công trình triết học nổi tiếng Le Deuxième sexe/ Giới thứ hai, 1949. Tác phẩm phát hành đến con số kỷ lục: 22.000 bản trong tuần ra mắt đầu tiên. Tư tưởng nữ quyền tiến bộ/ nổi loạn đã khiến giáo hội Rome phải dè chừng. Đó là cuốn đặt nền tảng căn bản cho phong trào nữ quyền trên thế giới. Nó như một cơn sóng mạnh mẽ, cuốn phăng mọi luật lệ của chế độ nam quyền. Với luận điểm "Chúng ta sinh ra không phải là đàn bà: chúng ta trở thành đàn bà/ On ne nait pas femme: on le devient" (Le Deuxième sexe, tr. 285). Nghĩa là, đàn bà sinh ra, không phải đã mang những nhược điểm yếu kém, mà là do sự định kiến và áp đặt của chế độ nam quyền đã khiến họ trở thành như vậy.

 Nếu không trải qua những giây phút si mê với người tình nước Mỹ, Beauvoir không thể viết phần "Người phụ nữ si tình" trong Giới thứ hai sâu sắc, nhiệt huyết đến vậy. Viết bằng tiếng nói từ trái tim, từ sự say mê điên cuồng trong tình yêu. Người ta có thể bắt gặp những ý tưởng, câu chữ trong Giới thứ hai qua thư tình gửi Nelson. Các thuộc tính say mê của một người đàn bà si tình đã được Simone de Beauvoir chuyển hóa vào tác phẩm dưới dạng những luận đề triết học. Trong đó, có những luận đề đối thoại với phân tâm học Freud và triết gia Nietzsche, nhằm biện minh cho tinh thần tự do của người phụ nữ.

Tất nhiên, công trình này là kết quả của cả một quá trình nghiên cứu triết học, sinh học, tâm lý và lịch sử về số phận nữ giới. Trước khi gặp Nelson Algren, Beauvoir đã khởi thảo và nung nấu tác phẩm vĩ đại này. Jean Paul Sartre là người ảnh hưởng có tính quyết định đối với tư tưởng triết học hiện sinh của Beauvoir trong Le Deuxième sexe.

 

3. Khước từ hôn nhân, hay là chính sự đối thoại với Nietzsche về luận thuyết đàn bà?

Thiết nghĩ, sự say mê, điên khùng trong tình yêu, không có gì lạ. Giới nghệ sĩ Paris không thiếu những cuộc tình gây scandal. Khi người ta lâm vào ái tình, tất cả đều trở nên điên rồ. Những triết gia uyên bác, lại càng điên rồ hơn. Và đời người sẽ mất đi sự thú vị, nếu không có những khoảnh khắc điên rồ đó. Nó vô lý lẽ. Miễn luận bàn. Như Beauvoir viết trong một bài báo, có tựa đề: Vì sao người ta si tình? Điều đáng bất ngờ ở đây là: phản ứng của Beauvoir trước lời cầu hôn của Nelson. Khi Nelson đề xuất cùng nhau chung sống ở Chicago, Beauvoir đã lưỡng lự, và rồi từ chối. Rõ ràng, dù say mê đến đâu, nữ triết gia vẫn trung thành với lý thuyết hiện sinh của mình: tự do không hôn nhân. Ở điều này, có lẽ, Sartre hiểu tận cùng Beauvoir hơn người tình nước Mỹ.

Có thể nói, việc khước từ hôn nhân với Nelson Algren, cũng như "bản cam kết" với bạn đời Jean Paul Sartre, bộc lộ rõ thái độ hiện sinh của Beauvoir[6]. Khi phụ nữ xác lập một địa vị xã hội, và tự đứng trên đôi chân của mình, họ sẽ không là một "vật thể" phụ thuộc như kết luận của các triết gia. Đó cũng là một phương thức đối thoại với triết gia Nietzsche về luận thuyết đàn bà. Vấn đề này đã được Beauvoir luận giải rõ trong Giới thứ hai, qua chương Người phụ nữ si tình.

Nietzsche cho rằng, có sự khác biệt căn bản trong tình yêu giữa hai giới. Đàn bà tôn thờ tình yêu như một tín ngưỡng. Khi yêu, họ thường đồng nhất hóa nhân cách của mình với đàn ông: tôn thờ, phụng sự và lệ thuộc. Đàn ông là một chủ thể tối thượng, đàn bà là một yếu tố phụ thuộc vào chủ thể tối thượng đó. Nếu tách rời đàn ông, bản ngã của đàn bà không được thừa nhận. Nietzsche kết luận, đó là một qui luật tự nhiên, được rút ra từ đặc tính giới[7]. Quan điểm này của Nietzsche có cội nguồn từ chế độ nam quyền, và nó ảnh hưởng thâm căn cố đế vào đời sống tinh thần của người phụ nữ.

Chúng ta thừa nhận sự uyên bác của triết gia Nietzsche khi luận giải về tính siêu việt của con người. Nietzsche là người đầu tiên dám đặt con người đứng cao hơn thượng đế, với lời tuyên bố nổi tiếng: Thượng đế đã chết. Tuy nhiên, không thể chối cãi rằng, quan điểm của Nietzsche về phụ nữ rất cực đoan. Điều này, không loại trừ xuất phát từ căn nguyên: vì thất tình, nên Nietzsche rất căm hận đàn bà. Một số nhà nghiên cứu về Nietzsche cho rằng, cũng nhờ thất tình, triết gia này đã giam mình trong phòng để viết những kiệt tác nổi tiếng. Luận điểm về đàn bà của Nietzsche nảy sinh trong điều kiện đó. Chẳng khác nào Hitler, tuyệt vọng vì bị đánh trượt trong kỳ thi vào trường Mỹ thuật ở Áo, để rồi, dấn thân vào con đường binh nghiệp, và nương mình vào luận thuyết siêu nhân của Nietzsche, kích động sự điên khùng của dân tộc Đức, làm dấy lên vụ thảm sát Do Thái - một thảm họa kinh hoàng trong lịch sử loài người.

Simone de Beauvoir phản đối luận điểm trên của triết gia Nietzsche. Bà cho rằng, đó là một luận thuyết lừa mị đàn bà. Sự khác biệt mà Nietzsche đưa ra là do xã hội quan niệm và áp đặt lên người phụ nữ. Si tình là thuộc tính của con người. Ham mê khoái lạc hay thất tình, cũng là thuộc tính chung của cả hai giới đàn ông và đàn bà. Sự phụ thuộc của đàn bà đối với đàn ông trong tình yêu/hôn nhân, thậm chí ham muốn thân xác là do hệ lụy về kinh tế và địa vị xã hội. Một người phụ nữ có thể “bứt ra” sự ràng buộc đó, nếu có một địa vị xã hội đồng đẳng với nam giới.

Simone de Beauvoir đặt ra vấn đề: vì sao sau mỗi cuộc tình, người đàn bà vẫn không thể dứt khỏi sự cám dỗ thân xác của đàn ông? Theo bà, một mặt, là do đặc tính giới: khi đàn bà bắt đầu, là lúc đàn ông kết thúc. Trong giao hoan, khi người đàn bà còn đắm chìm vào niềm khoái cảm thân xác, thì đàn ông lại không còn ham muốn nữa, vì đã được thỏa mãn. Đây là nguyên nhân dẫn đến sự thất vọng tràn trề của những người đàn bà si tình: huyễn tưởng tìm một người tình tuyệt đối. Tuy nhiên, sâu xa hơn, cám dỗ ham muốn đó đã buộc chặt họ vào người đàn ông, là do, họ phải lệ thuộc thân phận của mình. Sau mỗi cuộc tình, họ cảm thấy tuyệt vọng, và gần như chấm dứt sự sống, khi bị người đàn ông "phế truất". Sự đảm bảo hạnh phúc lớn nhất của kết cục tình yêu, đó chính là hôn nhân. Dù hôn nhân là địa ngục, hay thiên đường, thì đó vẫn là sự bảo kê về mặt danh dự và địa vị xã hội cho một người phụ nữ.

 Simone de Beauvoir cho rằng, đó vừa là thế yếu, vừa là sự "ngu dốt" của phụ nữ. Thân xác của đàn bà, phải thuộc về đàn bà. Một người đàn bà thông minh, tự chủ, họ có thể vượt lên bản thân để quyết định cuộc sống riêng của mình. Sự bình đẳng giới là con đường giải phóng phụ nữ, thoát khỏi sự lệ thuộc đàn ông (Xem phần: Tiến tới giải phóng phụ nữ, tập II).

Bản thân của Beauvoir là một minh chứng thuyết phục cho luận thuyết của bà về nữ giới. Nếu Nietzsche chứng kiến được cuộc sống tự do, với tất cả sự sinh động trong tình yêu, sự say mê trong nghệ thuật, sự uyên bác trong khoa học của Beauvoir, triết gia này hiển nhiên phải thừa nhận sự sai lầm của mình về luận thuyết đàn bà. Bằng chính cuộc đời, với cái nhân vị tự do của người phụ nữ, Beauvoir đã khẳng định trên ba phương diện:

Thứ nhất, về văn học, một người phụ nữ, có thể tự do cầm bút để thực hiện những đam mê sáng tạo nghệ thuật. Các tác phẩm L’ Invitée (1943), Tous les hommes sont mortels (1946), Les Mandaris (1954), Les Belles images (1966), La Femmes rompue (1967), Quand prime le spirituel (1979)... đã cho thấy năng lực nghệ thuật của Beavoir. Giải thưởng Goncourt đã thuộc về Beauvoir - một giải thưởng danh giá nhất ở Pháp, và càng danh giá hơn đối với phụ nữ vào thời điểm bấy giờ - 1954.

Thứ hai, về triết học, Beauvoir là phụ nữ đầu tiên, cho đàn ông thấy rõ rằng, họ đã lầm trong nhận định: triết học là lĩnh vực độc tôn của đàn ông. Rằng, đó là một loại hình khoa học thiên về tư duy logic, không phù hợp với tư duy cảm tính của phụ nữ. Và như chúng ta biết, để "lật tẩy" cách nhìn cực đoan này, Simon de Beauvoir đã tham gia kỳ thi và đỗ nhì tại đại học Sorbonne, chỉ đứng sau Jean Paul Sartre. Vào thời điểm đó, năm 1929, Beauvoir là người phụ nữ nhận học vị thạc sĩ đầu tiên ở Pháp. Sau sự kiện này, đàn ông Paris, mà trước hết nhà triết học hiện sinh Sartre rất nể phục. Sartre luôn xem Beauvoir là một nhà triết học ngang bằng, hiểu và có khả năng đối thoại với mình trên mọi phương diện.

Thứ ba, về phương diện chính trị, Beauvoir là một trí thức dấn thân và đấu tranh hết mình cho tinh thần tự do của nhân loại. Beauvoir hoạt động sôi nổi trong phong trào chính trị - xã hội thập niên 60. Bà đã từng cùng sinh viên xuống đường, tham gia biểu tình chống chiến tranh ở Algérie và Việt Nam. Hoạt động của họ đã tác động căn bản đến chính quyền Pháp vào thời bấy giờ. Không phải đơn giản mà tên Beauvoir được đặt cho một chiếc cầu trên sông Seine. Vinh dự này chỉ dành cho những vĩ nhân của nước Pháp.

Những viện dẫn trên của tôi, không chỉ chứng minh là triết gia Nietzsche đã lầm trong luận thuyết đàn bà, mà còn - ở một mức độ nhất định - bộc lộ một cách tiếp cận tư tưởng hiện sinh của Beauvoir. Hình như, ở Việt Nam, chúng ta chỉ nhìn nhận cái nhân vị đàn bà của Beauvoir trên phương diện tình yêu, tự do, mà chưa thấy hết được con người xã hội - đa diện của nữ triết gia đặc biệt này?

Tư tưởng hiện sinh của Simone de Beauvoir dù mặt này, mặt khác, còn phải đặt lại vấn đề. Nhưng, một khi, nữ quyền là nhân quyền con người, thì  Beauvoir luôn đúng ở mọi nền văn hóa, mọi thời đại. Ở vào thời điểm hôm nay, có thể khẳng định rằng, Beauvoir là người đặt ra các giả thiết về sự tồn tại của loài người. Khi mà những giá trị hôn nhân bị lung lay, biến động, thì Simone de Beauvoir là một hiện tượng có tính tiên tri.

 

T.H.S