Trang ChủKim ÂuBáo ChíLưu TrữVấn ĐềChính Nghĩa ViệtĐà LạtThư QuánDịch ThuậtTự Điển

Tác Phẩm Chính Nghĩa BBC LONDON HISTORY AUSTRALIAN RFI PARIS Chân Thiện Mỹ Tác Giả

ESPN3Sport TVMusicLotteryDanceSRSB RadioVideos/TVLearning

 

 

 

 

US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn

NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn

 

 

 

 

 

Nguyễn Thái Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Cố vấn an ninh đặc biệt của Reagan-Tỷ phú Ross Perot,Tŕnh A Sám

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Cụ Phan Bội Châu viết “Lưu Cầu huyết lệ tân thư” cách đây hơn trăm năm nhưng giờ đọc lại những ḍng này những ai c̣n có chút trí tuệ, lương tâm không khỏi chau mày, rơi lệ.

 

Lưu Cầu huyết lệ tân thư

 

(Bức thư viết bằng máu và nước mắt từ đảo Lưu Cầu mới gửi về).

 

 

 

Theo học thuyết của Quảng Trọng, nước có bốn “Duy” (bốn mối lớn). Nói ngược lại th́ quốc duy tức là duy quốc (giữ nước). Giữ nước trước hết là giữ quốc thể. Nhưng giữ quốc thể ngày nay thật cũng khó giữ lắm. V́ sao? Quyền bính của nước ta là ở quan lại, nhân dân, tài sản. Nước có quan lại, tức là vị đứng đầu nước (nguyên thủ) có tay chân. Quan lại có nhân dân cũng như tay chân có ngón có đốt. C̣n tài sản là huyết mạch của nước, huyết  mạch phải lưu thông trong tay chân ngón đốt, không thể một khắc gián đoạn. Thế mà quan lại ngày nay không phải tự ta truất trắc được. Tài sản ngày nay không phải tự ta vận dụng được. Đại thế sụp đổ khó ḷng cứu văn. Mọi việc đều bị xâm lăng lấn át, ngày càng thêm nặng, dầu muốn vớt vát cũng khó khăn muôn phần.

 

Nhưng nghĩ cho kỹ th́ vẫn có cách làm được. Câu Tiễn đă từng mất nước, vẫn lấy việc thờ Ngô mà diệt Ngô. Nhật Bản là nước nhỏ hèn, vẫn lấy việc chịu lún Anh mà chống Anh. Lăo tử nói: “Muốn thu lại, cần trương ra, muốn lấy được cần cho trước”. Binh thư Tá thiên nói: “Ḿnh không đương được, mượn tay người khác, chẳng cần tự ḿnh làm mà vẫn được việc”. Hợp hai thuyết ấy không phải không có cách làm.

 

Từ ngày nước mất đến nay, sự thế đổi khác, thực là tôi tớ mà danh là chủ nhân. Nói về cục thế, th́ là một sự kỳ lạ, từ xưa chưa hề xảy ra. Nói về biến đổi, th́ là một điều hổ nhục, từ xưa chưa hề mắc phải. Bọn chúng làm con hổ, nhỏ nước bọt thèm thuồng, người ḿnh làm con cá, vẩy đuôi trốn lui. Động có yêu cầu việc ǵ th́ cho là tốn kém hàng vạn. Bớt điều chúng thích, tiêu việc ta cần, chúng có vui đâu. Sở dĩ chúng c̣n để ta sống là v́ chúng không dám giết chết đó thôi. Bên ngoài để che tai mắt nước khác, bên trong để lừa nhân dân nước ta. Chúng tạm cho ta cái danh giả để chúng giành lấy cái lợi thực.

 

Nay ta may c̣n được như thế này th́ cũng nên lo tính việc giữ nước (duy quốc), dầu mất ḅ rồi mới sửa chuồng cũng chưa phải là muộn. Chúng ta nên mưu kín nghĩ xa, rán sức nhọc ḷng, ngoài th́ cố làm cái việc Câu Tiễn thờ Ngô, trong th́ nuôi cái mưu Nhật Bản chịu lún Anh. Khi chưa sinh sự th́ phải tự nhún ḿnh nén khí để mua chuộc ḷng chúng, phải qua lại thân mật để che tai mắt chúng, t́m trăm cách để lừa dối chúng, hễ chưa nuốt được gan chúng là chưa thôi. Khi đă sinh sự th́ viện công pháp quốc tế mà yêu cầu, viện luật lệ nước ta mà tranh chấp, cả trăm miệng đều bẻ lại chúng, hễ chưa chặn được mưu chúng là chưa thôi. Lấy trí khôn và giúp khí mạnh th́ dầu phải nhẫn nhục đến đâu cũng nấn ná mà làm; lấy khí mạnh mà đỡ trí khôn th́ dầu biện biễn lễ có găng cũng mạnh dạn mà nói. Chúng thấy ta rất đỗi quyết ḷng th́ cũng phải chiều ḷng; chúng thấy ta quả quyết giành thế th́ chúng cũng phải nhượng thế. Ḷng quyết được th́ quyền bính mặc nhiên chuyển về ta, chúng không thể ngăn cản, thế giành được th́ quyền bính hiển nhiên trả lại ta, chúng không dám lừa dối. Vua tôi đồng ḷng, trăm người một bụng, dầu chúng ngoan cố cũng phải thua ta.

 

Quyền bính thu về dần th́ quan lại lại là quan lại của ta, nhân dân là nhân dân của ta. Do đó, tài sản cũng không thể không phải là tài sản của ta. Rồi th́ ta giảm bớt những thứ phù phí vô ích để tiêu vào việc cần kíp; bỏ bớt nhưng hư phí vô dụng để làm những việc thực dụng. Học thuật đổi được th́ ta đổi dần, nhân dân nuôi được th́ ta nuôi dần, dân khí chấn được th́ ta chấn dần. Làm được ba điều ấy, tức là giữ được quốc thể đó vậy.

 

Trong ba điều nói trên th́ chấn dân khí là trước hết. Nhân tài từ nhân dân mà ra, dân khí chấn rồi th́ mới nuôi nhân tài được. Học thuật cốt nhân dân noi theo, dân khí chấn rồi học thuật mới đổi được. Sao lại nói đổi học thuật tất phải chấn dân khí đă? Dân khí nước ta bị suy giảm quá tệ. Trước kia sống b́nh thường đă lâu. Khiếp sợ quen thói, nghe và thấy chật hẹp, tai như điếc, mắt dường mù. Người dưới phải làm điều đê tiện mà không biết hổ, phải chịu sự ô nhục mà không biết thẹn. Người trên lo trang sức cho đẹp mắt, giữ hủ lậu cho yên thân, dẫu có những người thông minh cũng phải chiều theo tập thượng. Nghe một lời nói khác ḿnh th́ khiếp sợ như sấm sét, thấy một người làm khác ḿnh th́ cho là quái lạ như thấy tuyết và mặt trời (2). Cái tệ ấy buổi đầu là do tính nhu nhược, theo măi, hóa ngu hèn đến nỗi có tay chân mà không biết làm lụng, có tài sản mà không biết trao đổi, có miệng lưỡi mà không biết tŕnh bày, có núi bể mà không biết vượt bơi, có khoáng sản àm không biết ḍ lấy, có máy móc mà không biết cho chạy. Thậm chí thấy nhục vua cha mà không biết căm tức, thấy ngoại nhân mắng nhiếc, lừa đùa mà vẫn bằng chân như vại, ngu thật là ngu!

 

Gần đây phong hội ngày mở mang, thời cuộc ngày thay đổi, gặp cảnh đau ḷng khổ tứ mà vẫn không bổ ích cho nỗi thua kém của ḿnh. Các nước Thái tây đâu có hạng người gỗ đá như thế! U mê gàn dở, không chút căm giận, sao mà hèn nhát sút kém đến thế! Phỏng khiến thoắt chốc thay đổi học thuật lập ra qui chế mới th́ không khỏi làm cho họ khiếp thấy ngại nghe, sinh ra nhiên nhiễu. Mở mang trí tuệ, họ cho là hiếu kỳ, sửa đổi cho hợp thời, họ cho là trái cổ. Bọn giàu có tài giỏi đă không muốn làm th́ những người nghèo dốt trông cậy sao được. Cho nên nói rằng dân khí chưa chấn th́ học thuật khó ḷng sử đổi.

 

Muốn chấn dân khí  phải làm thế nào? Cốt yếu là phải tuyệt đường hối lộ để khích lệ ḷng liêm sỉ, bớt lệnh áp bức để cổ vơ khi cương cường. Hiện nay thói tốt đă mất, việc hối lộ công hành. Lúc đầu chỉ mới mon men lén lút, dần dần thần tiền trở nên vững mạnh, muốn thêm một cấp là được một cấp, muốn thăng một bậc là được một bậc, đồng bạc ném vào, luật nào cũng phá. Cho đến khoa mục là việc to lớn như trời mà người ta cũng dùng tiền chạy chọt, không chút kiêng dè. Người ta chỉ chú trọng việc làm quan và thi đậu, nhờ bất liêm mà được th́ c̣n biết xấu hổ là ǵ nữa! Huống hồ người dầu non nớt đă có tiền làm cho thành giỏi giang, người dầu dốt kém đă có tiền làm cho thành thông thạo, như thế cần ǵ phải chịu khó học để cố gắng tiến lên! Con đường hối lộ chưa chặn hẳn th́ dân khí không sao chấn được.

 

Các nước Thái tây cho dân có quyền tự do, người trên có lỗi, dân được phép bắt lỗi, người trên chống dân th́ dân được chống lại. Các vua thời trước muốn cùng dân tính việc. Sách Chu Lễ nói: “Hỏi khắp muôn dân” là có ư muốn khuyến khích ḷng trung dũng của nhân dân, thấu hiểu việc lớn nhỏ trong thôn xóm. Quan dân như nhau th́ dân cần ǵ phải luồn cúi. Ngày nay giữa quan và dân xa cách như trời với đất. Người b́nh dân thấy bọn lại thuộc hơn thấy hùm sói, người bách tính đến chốn nha môn khiếp sợ hơn cả con rệp ở khe giường, dầu có oan uổng cũng không chỗ kêu van. Nếu có vài người cứng cổ th́ khác nào dùng cái “mâu” đâm vào cái “thuẫn”, thu được cái khí một chút th́ mất ngay cái liêm, như thế muốn dân không tự ti sao được! Ôi! Núi sông chưa đổi, quỉ thần c̣n thiêng, nếu biết đồng bào là ruột thịt th́ sao nỡ không thu hút họ để họ phải chạy tới kêu xin nơi cửa người ngoài, khác nào tự ta đuổi cá về vực sâu, sao mà khờ dại đến thế! Nay nên thành thực mở lối kêu van, dứt đường cầu cạnh, thắt chặt t́nh trên dưới, mở rộng đường thẳng ngay, làm cho công luận vững như sắt đá, chính lư sáng từ cổ kim, búa ŕu không uy hiếp nổi, uy quyền không đe dọa được. Quan dưới như thế, quan trên tất phải theo. Quan trên như thế, người ngoài tất phải chiều. Lẽ phải rơ rệt, không ai mạnh ai hèn, dân chúng lâu ngày sẽ cho là thường, dẫu muốn bắt họ qú lụy luồn cúi cũng không thể được…

 

C̣n muốn thay đổi đầy đủ hơn nữa th́ phải dùng những kư thuật: Thuật thứ nhất là mở mang công dịch. Xét ra dân ta mà trí khéo không nẩy nở ra được, nào có phải bản chất họ không thông minh đâu, chẳng qua chỉ v́ cái khí ươn hèn lười biếng. Hiện nay cầu sắt, đường sắt và các sở nhà máy có thể thuê dân làm. Nếu quả muốn mở mang công dịch th́ nên trả công thuê khá cao để người nghèo đói được nhờ. Nghiêm mệnh lệnh làm công, rộng điều lệ làm công, bắt bọn nhà giàu cũng phải làm, không được trốn tránh. Lại cần nghiêm sức những người thừa hành phải lấy công tâm mà làm việc, không được ăn bớt tiền thuê nhân công bỏ túi cho đầy, không được viện lệ vu vơ câu nệ mà làm khó dễ. Có thế th́ người nghèo tập quen thói cần cù và người giàu cũng sinh ḷng phẫn nộ. Tập cần cù th́ khí được luyện, sinh phẫn nộ th́ khí được trương. Đă luyện và trương tất không chịu lún người khác.

 

Kỹ thuật thứ hai là nắn sửa cái hại của phép đánh thuế. Thuế nào có hại cho dân nghèo th́ giảm và giảm thêm măi. Như các loại chè, muối, cá, rau, dân nghèo không có đủ th́ đánh thuế nhẹ để đỡ sức dân. Thuế nào có hại cho nhà giàu th́ tăng lên và tăng thêm măi. Như các loại nha phiến, ḷ rượu,  vốn đặt lăi, nhà cho thuê, chỉ nhà giàu mới có, thu thuế nặng tất họ phải oán, mà họ oán th́ qui lỗi cho người ngoài (tức thực dân thống trị) và gợi lên lời chê phiền nhiễu độc ác. Đỡ sức dân th́ có lợi cho ta và do đó dân quen theo ta. Gợi lời chê (người ngoài) th́ có thiện cảm với ta và do đó ta được thêm thuận lợi.

 

Những kỹ thuật nói trên là nhằm mục đích mượn tay người ngoài làm để ta thu kết quả. Bọn người ngoài chỉ cầu lợi. Dân nghèo muốn thu ít th́ bớt thu, nhà giàu ghét thu nhiều th́ tăng thu, chúng nghe lấy làm thích mà ta th́ đạt được cái trí. Việc gây thù oán của bọn phú hào, việc luyện khả năng cho đám dân nghèo ấy là một cách thừa cơ mà lợi dụng, chắc chắn làm được. Các thày thuốc thường nói: “Khai thông cái muốn thông, ủng tắc cái muốn tắc” ấy là thượng sách.

 

Như thế là chấn được dân khí, mà dân khí có chấn th́ mới tuyển được những người tài giỏi để dạy cho họ cái học hữu dụng và bỏ cái học hư văn, vẫn tôn trọng cái tốt của sách thánh hiền phải phụ thêm việc học học của Thái tây. Việc thi cử lập qui chế mới, chứ không thi văn suông. Việc chọn nhân tài th́ nghiêm pḥng cái lối chạy ngoài mà không câu nệ lời khen tục sáo. Học thuật đă tiến th́ bỏ bớt thường lệ để bạt dụng những người tài năng ở miền thảo dă, phớt qua cấm lệ để thu hút những người kỳ tài ở nơi núi rừng. Cấp học bổng xuất dương du học thật hậu để giúp thành công; t́m tài ngoại giao cho tinh để khuyên cố gắng. Như thế là nhân tài được nuôi dưỡng. Những người nay đang ở thấp là nhân tài tương lai, những người nay đă lên cao là nhân tài hiện tại. Nhờ có họ giúp sức th́ mới thực hiện được những điều nói trên.

 

Trong khoảng trời xanh bát ngát, bể thẳm mênh mông (tức là trong nước), chắc chắn cũng có những người gánh được cái việc tối đại của ngh́n muôn đời, lập nên được cái công tối gian khổ của ngh́n muôn năm và đương lấy được cái nhục tối hiếm tối lạ của ngh́n muôn thuở. Có được những người ấy th́ quyền bính sẽ thu về được, quan lại sẽ truất trắc được dân dân sẽ sử linh được, tài sản sẽ vận dụng được. Lúc bấy giờ, muốn chấn dân khí th́ dân khí ngày càng cao vọt, muốn nuôi nhân tài th́ nhân tài ngày càng thịnh đạt. Cái thành công của Câu Tiễn, Nhật Bản chỉ ngẩng đầu mà đợi. Nhờ vậy có thể nói chắc rằng, huyết mạch sẽ đầy đủ, tay chân ngón đốt sẽ béo mập và vị đứng đầu nước sẽ vững vàng như núi Thái Sơn. Bằng không làm theo lời bàn trên th́ chẳng khác đem cho nhà người ngoài cư trú, làm tôi tớ cho người ngoài sai khiến, hiến tài sản cho người ngoài tiêu dùng, hơn thế nữa, đem thê thiếp và con gái cho người ngoài làm vợ, c̣n trách ǵ được ai! C̣n trách ǵ được ai!…

 

(1903)

 

Lê Thước dịch

 

 

 

 


 


 

 

  http://www.chinhnghia.com/

http://chinhnghiaviet.informe.com/forum/

http://nguoidalat.informe.com/forum/

http://chinhnghiamedia.informe.com/forum/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Your name:


Your email:


Your comments: