Trang ChủKim ÂuBáo ChíDịch ThuậtTự ĐiểnThư QuánLưu TrữESPN3Sport TVMusicLotteryDanceSRSB RadioVideos/TVLearningLịch SửTác PhẩmChính NghĩaVấn ĐềĐà LạtDiễn ĐànChân LưBBCVOARFARFISBSTác GỉaVideoForum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Không ǵ nguy hiểm hơn bạn bè ngu dốt; tôi thà có kẻ thù khôn.

Nothing is as dangerous as an ignorant friend; a wise enemy is to be preferred.

La Fontaine

 

 

 

XƯỚNG CA VÔ LOẠI.

 

 

 

Với một ca sĩ tất cả mọi người trong xă hội cận đại này không một ai chê bai bất cứ một nghề nghiệp nào v́ KHÔNG CÓ MỘT NGHỀ NGHIỆP NÀO XẤU, CHỈ CÓ CON NGƯỜI XẤU MÀ THÔI.

Ca sĩ Khánh Ly là một người trong xă hội cận đại này là người làm xấu nghề nghiệp ca hát nói riêng và giới văn nghệ sĩ nói chung, tôi xin lỗi tất cả quư bà, quư cô khi phải phát biểu một câu mà những bậc tiền bối xa xưa đă gặp những trường hợp như chúng ta ngày nay :

ĐI TIỂU KHÔNG CAO HƠN NGỌN CỎ TH̀ LÀM SAO CÓ CÁI NH̀N XA ĐƯỢC.

 

 

Trong xă hội văn minh, hai giới Nam và Nữ đă được tôn trọng b́nh đẵng như nhau, nhưng bà Khánh Ly đă từ chối cái quyền lợi dành cho phái nữ để chọn lựa Việt Nam quê hương ta đang sống quằn quại trong nỗi nhục hèn bán nước của chế độ Cộng Sản Việt Nam đă kéo nền văn minh của dân tộc miền Nam Việt Nam lùi lại cả mấy chục năm về trước; Những cái văn minh phù phiếm th́ Cộng Sản Việt Nam truyền bá trong dân gian, chúng khuyến khích tuổi trẻ để làm băng hoại xă hội để dễ nắm đầu người dân; Nhưng những văn minh xây dựng xă hội, văn minh xây dựng Dân Trí th́ chúng tiêu diệt hoàn toàn. Việt Nam đang bước qua năm thứ 38 xây dựng xă hội chủ nghĩa Cộng Sản, nền văn hoá, phong tục cổ truyền đang bị băng hoại; Ca Sĩ Khánh Ly đang ở vùng tràn đầy ánh sáng văn minh lựa chọn về nơi âm u như thế th́ chúng ta phải hiểu ngược lại những lời phát biểu, trích :

 

 

" Có lẽ người nào cũng phải trở về mà thôi. Nếu không lúc này th́ một lúc nào đó họ sẽ trở về để nằm xuống. Dù có muộn màng đi nữa th́ ít ra được nằm lại trên quê hương của ḿnh cũng là một điều rất tốt, là ước mơ của nhiều người. Mặc dù không phải là ai cũng sẽ sống và được như vậy nhưng nếu được th́ một trong những ước mơ của những con người có một quê hương, một tổ quốc th́ ai cũng ước mơ được trở về. Không có ǵ đẹp đẽ cho bằng sự trở về đẻ có nơi mở đầu th́ xin được kết thúc tại cái nơi mở đầu đó, Đó là ước mơ, tôi hy vọng không chỉ là ước mơ của riêng tôi mà là ước mơ chung của tất cả NHỮNG NGƯỜI ĐƯỢC GỌI LÀ NGƯỜI ” hết trích.

 

 

Con người đấng tạo hoá tạo ra không hơn một con súc vật nhưng hơn chúng có bộ óc, biết suy nghĩ, biết tính toán và biết phải trái.

Bà ca sĩ Khánh Ly trong những năm tháng của 30 tháng tư năm 1975 có ai dí súng, có ai dùng dây tḥng lọng tṛng vào cổ kéo bà đi ra ngoại quốc? bà đă chen lấn, đă van xin để chạy thoát khỏi quê hương đang bị dép dâu, răng hô, mă tấu từ từ làm tan nát quê hương, Cô ca sĩ Thái Thanh là một bằng chứng, một nhân chứng đă từng tuyên bố : CÁI ĐAU KHỔ CỦA NGƯỜI CA SĨ KHÔNG ĐƯỢC HÁT CŨNG GIỐNG NHƯ MỘT CON CHIM KHÔNG ĐƯỢC HÓT.

 

Bà ca sĩ khánh ly trong những ngày sống trong trại tỵ nạn Fort Chaffee của thành phố Fort Smith, tiểu bang Arkansas lếch thếch một nách mấy đứa con thấy mà thương, những ngày cuối tuần trong trại tỵ nạn cũng tổ chức văn nghệ đấu tranh, văn nghệ tưởng nhớ đến quê hương điêu tàn, đến Sài G̣n hấp hối sắp bị đổi tên của một con quỷ đă chết, những giọt nước mắt ngắn, dài, những nghẹn ngào không hát nên lời,l àm rung động ḷng người ly hương, đấy lúc này Khánh Ly mới thật sự là một con người Việt Nam Tự Do.

 

 

Sau 37 năm no cơm ấm …….. kể từ ngày cái trung tân Thuư Nga từ bên Pháp xin qua bên Mỹ cư ngụ tại Cali, từ ngày cô người mẫu Kỳ Duyên con ông Kỳ Cục bán rẻ linh hồn cho quỷ, bán rẻ anh em đồng đội, phản bội lại tập thể NGƯỜI Việt Tỵ Nạn trên thế giới, có ai nghe người ta gọi bằng Phó Tổng Thống, Thiếu Tướng hay hạ thấp xuống bằng ÔNG chưa?, hay mọi người gọi bằng một giọng khinh bỉ THẰNG, cũng kể từ ngày ấy VỢ hắn NGƯỜI khác xài, con gái kỳ cục bắt đầu học khoe mông khoe đùi rồi từ từ tiến bộ thêm được Tô Văn Lai dẫn dắt bước vào thế giới Đại Đồng; Công, Dung, Ngôn, Hạnh được thực thi ngược thay chồng như thay áo diễn tuồng, khi đă thuần thục bèn hướng dẫn ca sĩ Khánh Ly tập tành, ngượng ngập mặc áo bành tô khép nép trong khách sạn do bọn Lănh Sự Quán San Fransico tổ chức thế là kể từ ngày đó mọi người bèn bỏ chữ mến mộ là CÔ, BÀ mà thành CON với giọng khinh khỉnh.

 

Một duộc thằng thằng, con con rủ rê nhau đi về đú đởn trên thân xác trẻ thơ, trên thân phận đoạ đầy của người Việt Nam từ Bắc vô Nam, chúng vui mừng ca hát, tổ chức hội hè tổ chức những đêm văn nghệ, trong những vũ trường nhầy nhụa thân xác tuổi trẻ Việt Nam, trong lúc mảnh đất quê hương đang mất dần vào tay kẻ thù truyền kiếp, như vậy chúng có phải là những con người mang cùng huyết thống máu đỏ da vàng cùng với chúng ta?.

 

Chuyện trước mắt kia ḱa, Duy Quang sau thời gian theo cha là Phạm Duy già dịch ngụp lặn trong XĂ HỘI CHỦ NGHĨA bây giờ THÂN TÀN MA DẠI lại ḅ về xứ Mỹ tại đất Cali ngửa mũ xin tiền chữa bệnh UNG THƯ, tại sao không ai chịu học? có ǵ là lạ đâu v́ CHÚNG KHÔNG PHẢI LÀ NGƯỜI, chúng chỉ là những con SÚC VẬT không có óc suy nghĩ, mọi người đă thấy trong sủ sách, trong kinh nghiệm cuộc sống hàng ngày: CHẤT PHẾ THẢI CỦA CON NGƯỜI THẢI RA NGOÀI RẤT LÀ HÔI THỐI NHƯNG NHỮNG CON CHÓ (một loài SÚC VẬT) "HỒ HỞI" TRANH DÀNH NHAU ĐỚP HÍT.

 

Với hy vọng một ngày đẹp trời chúng ta sẽ không phải nghe Khánh Ly quay trở lại Mỹ ngửa nón xin tièn giống tên Duy Quang bây giờ; Bên Hoa Kỳ như quư vị đă biết : chất phế thải phải ở trong cầu tiêu, của trẻ sơ sinh phải ở trong thùng rác gói chặt cấm không được làm Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ CHUNG QUANH.

Nuôi vật Khánh Ly cũng có lúc mến tay, chúng ta cùng cầu nguyện thôi th́ hăy ráng tạo phúc để kiếp sau không phải làm loài SÚC SANH nữa mà hăy làm người để hưởng phước. Lành thay,….Lành thay……

 

Nguyễn Ngọc Phách

 

 

Nguyễn Ngọc Phách, sinh năm 1933, là nhà báo, nhà văn và giáo sư trước 30-4-1975.. Là em của Giáo Sư Nguyễn Ngọc Linh và là Anh của Giáo Sư Nguyễn Ngọc Bích. 

Sau 30-4-1975, đă di tản đến Hoa Kỳ, nhưng sau đă xin định cư tại Úc Đại Lợi. hiện cư ngụ tại Melbourne, Victoria, Australia..

 

 

KHÁNH LY TUYÊN BỐ...

 

 

Đọc để biết thêm về .....Khánh Ly ?

 

Ca sĩ Khánh Ly đang dọn đường để về VN ca hát. Bà ta sắp xếp các cuộc phỏng vấn tại Mỹ để giải thích sự trở về quê hương của ḿnh. Theo ca sĩ KL th́ h́nh như chúng ta đều là ... con thú vật..

 

Khánh Ly nói với báo chí:

 

"Có lẽ người nào th́ cũng phải trở về mà thôi. Nếu không lúc này th́ một lúc nào đó họ sẽ trở về để nằm xuống. Dù có m

uộn màng đi nữa th́ ít ra được nằm lại trên quê hương của ḿnh cũng là điều rất tốt, là mơ ước của nhiều người. Mặc dù không phải là ai cũng sẽ sống và được như vậy nhưng nếu được th́ một trong những mơ ước của những con người có một quê hương, một tổ quốc th́ ai cũng mơ ước được trở về. Không có ǵ đẹp đẽ cho bằng sự trở về để có nơi mở đầu th́ xin được kết thúc tại cái nơi mở đầu đó. Đó là ước mơ.

 

Tôi hy vọng là không phải ước mơ chỉ của riêng tôi mà là ước mơ chung của tất cả những người được gọi là người…" (hết trích)

 

Thưa bà con,

 

Trong câu chót, Khánh Ly có thể chỉ cần nói "là mơ ước chung của tất cả mọi người" th́ đă đủ, nhưng bà dến thêm cái vế "của tất cả những người được gọi là người".

 

Đệ hiểu ư của Khánh Ly là nếu ai không mơ ước về cố hương th́ không phải con người(vậy phải là con vật). Thật xách mé.

 

Khánh Ly nói xách mé rất cao.

 

Gần đây có một anh chàng đă về VN, bị ung thư gan, bác sĩ bó tay, nghĩa là hết thuốc chữa, anh ta sẽ chết. Anh này h́nh như tên Duy Quang. Mơ ước của "người được gọi là con người" (sic) là nằm lại trên quê hương. Mơ ước của Duy Quang sắp thành sự thật. Thế mà anh ta không thực hiện mơ ước của "con người", lại bay về Mỹ. Rủi chết ở Mỹ th́ sao?

 

Anh Duy Quang này có phải con người không?

 

Khoan, c̣n nữa.

 

Đệ đồng ư là người th́ có t́nh cảm, có t́nh cảm th́ có ḷng thương nhớ cố hương. Nhưng nhớ là một chuyện, ước mơ được "kết thúc' hay chết trên nơi chôn nhau cắt rốn là một chuyện, c̣n bay về để hát là một chuyện vô cùng khác.

 

Ước mơ khác với hành động, chết khác với hát hay làm ăn. Không nên nhập nhằng đánh lận con đen giữa ước mơ được "nằm lại trên quê hương" và việc trở về đứng trên sân khấu.

 

Có nhiều người không về, v́ họ muốn tỏ thái độ phản đối chính quyền độc tài thúi hoắc, họ vẫn có ḷng hoài hương. Họ là con người.

 

Có người, như bà Khánh Ly, cụ Duy Quang, bay về để t́m ánh đèn và tiếng vỗ tay.

 

Con người cũng giống con vật ở chỗ cả hai đều có ḷng ích kỷ. Nhưng nhiều người vượt trên con vật v́, ngoài ḷng ích kỷ, họ c̣n quan tâm đến đồng bào, đồng loại.

 

Khánh Ly, Duy Quang chưa một lần lên tiếng khi tuổi trẻ VN, nghệ sĩ VN (như Việt Khang) bị VC bách hại. Khánh Ly, Duy Quang chỉ biết lo cho cái hạnh phúc bản thân, lúc đói th́ chạy kiếm ăn, lúc thấy có ánh đèn th́ cúi đầu chạy về hát xướng.

 

Những người biết quan tâm đến đồng bào, đồng loại th́ đích thực là CON NGƯỜI, c̣n người chỉ quan tâm đến ḿnh như Khánh Ly, Duy Quang, chạy đông chạy tây, th́ được gọi là..., th́ được gọi là ǵ nhỉ?

 

Dr Nguyễn văn Hoàng (Brisbane).

Back to top  

)

Cho bean ghi lại đôi điều cảm nghĩ khi đọc bài viết của bác đốc Nguyễn Văn Hoàng bên Úc Châu. Cám ơn Thunder t́m post bài này

 

Hồi xưa c̣n nhỏ nghe nói tâm tánh con người có đổi thay, thật t́nh không tin! Đến nay đă bao phen u đầu bươu trán, tóc rối mắt nhoà tâm thần ngơ ngác, lầm lẫn tèm lem, thương tích cùng ḿnh. Thế mà vẫn lai rai lẩm rẩm mơ ... hoang, mỗi lần hoang tưởng là một dịp được ăn chùm ruột chấm muối ớt (mà ớt nhiều hơn muối). Không muốn cũng phải hít hà

 

Khi người ta c̣n trẻ, vừa mới lớn nhiều tin yêu, đời c̣n dài, con đường trước mặt rộng thênh thang đi biết bao giờ hết, ... Rồi trường học, gia đ́nh, thày cô, bè bạn thân thuộc, những áng văn chương thi ca tuyệt tác truyền tụng, gương danh nhân chí sĩ để đời ... tâm hồn tràn đầy ước vọng, lư tưởng . Ngỡ có thể xải bước lên đỉnh núi vói tay hứng sao trời thả tung xuống đời như đom đóm lấp lánh trong đêm cho vui, hổng tính tiền ai hết (thí dụ vậy thôi).

 

Rồi tan tác bể dâu ... được bao nhiêu người VN trong khoảng bốn, năm chục năm vừa qua (giật ḿnh, cũng nửa cái trăm năm, thế kỷ ...) không bị ít nhiều quay quắt, lao đao? thế rồi những cơn suy thoái kinh tế, chứng khoán mấy đợt như mùa thu "chiếc lá ch́m trong cơn gió vô t́nh" nhà cửa phập phồng ngập bong bóng nước mùa đông mưa rơi rỉ rả, những lo toan ngày tháng ... giật ḿnh nh́n lại ... em ! dáng xưa yêu kiều, nay chẳng dám nh́n lâu hỏi nhiều . Không cần suy nghĩ dài lâu cũng hiểu ngày tháng ḿnh sẽ sống chẳng có là bao so với những năm tháng mà ḿnh đă sống ... người ta bỗng chao ḷng, cái phút chao ḷng này đưa đến nhiều hệ quả không biết được. ôi ! c̣n được là bao ? 60 năm cuộc đời ! như một giấc mơ phai, chừng tỉnh dậy nồi kê chưa chín, sao lại "o ép" thế này ? sống theo khuôn khổ mực thước làm chi ... lư tưởng hay lư con sáo sang sông có khác ǵ! c̣n tung tăng được bao lâu mà không ê lưng ể ḿnh ? tại sao không sống không làm những ǵ ḿnh thích ?!!! 

Thật đúng quá chừng, thấm thía lắm câu nói

Con người cũng giống con vật ở chỗ cả hai đều có ḷng ích kỷ. Nhưng nhiều người vượt trên con vật v́, ngoài ḷng ích kỷ, họ c̣n quan tâm đến đồng bào, đồng loại. 

Con người có ḷng ích kỷ ! nếu ích kỷ để tự lo cho ḿnh đỡ vướng mắc bệnh tật, sống điều độ đừng sa đà th́ quả thật đáng làm ... nhưng khi người ta nghĩ đến ḿnh nhiều quá, chỉ biết có ḿnh ... th́ ít nhiều cũng gây tổn hại đến người chung quanh.

Nói dông dài một chút xin quay lại chuyện ca sĩ Khánh Ly nói năng 

"Có lẽ người nào th́ cũng phải trở về mà thôi. Nếu không lúc này th́ một lúc nào đó họ sẽ trở về để nằm xuống. Dù có muộn màng đi nữa th́ ít ra được nằm lại trên quê hương của ḿnh cũng là điều rất tốt, là mơ ước của nhiều người. Mặc dù không phải là ai cũng sẽ sống và được như vậy nhưng nếu được th́ một trong những mơ ước của những con người có một quê hương, một tổ quốc th́ ai cũng mơ ước được trở về. Không có ǵ đẹp đẽ cho bằng sự trở về để có nơi mở đầu th́ xin được kết thúc tại cái nơi mở đầu đó.

 

Có lẽ người đọc nhận ra Khánh Ly lai rai lẩm cẩm hơi nặng, phải không? 

Nhưng nếu được th́ một trong những mơ ước của những con người có một quê hương, một tổ quốc th́ ai cũng mơ ước được trở về  

1- tại sao Khánh Ly cứ dùng chữ "những con người" hoài, nhà báo hỏi cô th́ cô vui ḷng trả lời cô nghĩ ǵ ! chớ sao cô cứ nói dùm cho những con người ?! 

2- Tại sao cô hay những con người nào đó có quê hương, tổ quốc mà mơ ước được trở về . Tại sao phải "mơ ước" . Cô không cần hỏi cũng biết xứ Hoa kỳ có câu hát bất hủ "I'll be home for Christmas ..." Người Mỹ cũng mong mỏi về nhà (coi như là về quê quán) trong những ngày lễ tết ! túi bị lủng, sổ nhà bank mà sạch trơn, họ chỉ đưa cái số credit card là có vé may bay bay cái ù về nhà, nợ nần hạ hồi phân giải ít nhiều năm. Xứ Tây, xứ Ăng Lê hay xứ bên Châu Phi cũng vậy . Họ đâu có phải khát khao ao ước, "tiên bố" ḷng ṿng.

Tại sao những con người cô đang nói ấy mấy chục năm trước phải bỏ mạng chạy trối chết, bỏ mái nhà kỷ niệm một đời gầy dựng, bỏ quê hương ... trên đường lênh đênh vô định không biết về đâu. Rồi tiếp tục cả triệu người mang thân vào băo tố biển khơi một sống một chết bám vào mảnh ván mục mong dạt vào đảo hoang hay vào mạn thuyền hải tặc, rồi sống sót, rồi tái định cư, rồi bươn bả cày cục gom góp chút quà gói bằng nước mắt gởi về quê xa ! tại sao họ phải làm như vậy để mơ ước quay về?  

Cô lẩm cẩm một ḿnh chưa đủ ! nên cô kéo những con người vô lẩm cẩm chung cho vui ?

Cô biết mà cái xứ này ngộ lắm, tự do kỳ cục, tuy cô gọi chung chung "những con người" nhưng nếu một vài trong những con người đó đổ quạu v́ việc cô xử dụng danh vị của họ khiếm diện, dẫu dưới h́nh thức đại danh từ nhưng không có sự đồng ư hay uỷ quyền của ai . Họ xin trát toà yêu cầu cô sửa lại những điều cô phát biểu có dính líu tới họ th́ cũng hơi mệt

Nếu như cô lư sự rằng: tôi nói những con người chung ... khắp thế giới đều có mơ ước đó, tôi đâu có nói quê hương tổ quốc các chị, các anh. Có chữ VN nào ở trong đó mà động tâm hành rễ !" 

Thưa cô, con người ấy vẫn là một trong những con người chung của thế giới ! v́ thế chừa họ ra cô à ! cô làm ǵ nói ǵ xin hăy đề cập trực tiếp đến cô . Hơn nữa chưa chắc ǵ ước mơ về tổ quốc, quê hương của họ lại giống như cô đang loay hoay chạy ṿng vẹo quanh co t́m lời tiên bố. 

Khúc trên

Cô lư giải ḷng ṿng người đọc ráng hiểu đại khái là cô mơ ước được về để ... lỡ một mai em có ... hay thi sĩ khác đă êm ái ngậm ngùi bằng mấy chữ " Mai ... em đi " th́ em cũng nằm lại trên nấm đất quê hương ḿnh! nghĩ đến phút ấy bỗng nghẹn lời ... một người đang dọn đường cho cái "ngày mai ấy" quả thật phải được tôn trọng . Ai mà lại quá quắt đi phê phán lung tung . Mong cô thông cảm cho. Tâm ư của cô thật đáng quư, ai đi xa bôn ba vất vả cũng mong về dưới mái nhà, về lại quê xưa, nhất là trong cái giờ phút thiêng liêng ấy ... Chỉ khổ nỗi cái ngày mai đó chưa biết sẽ là bữa nào ... mà người ta chỉ thấy cái giấy phép của cái sở văn hoá nghệ thuật ǵ ǵ đó cho phép cô về quê xa mấy tháng ... tŕnh diễn ... văn nghệ, lại không phải là tŕnh diễn khoanh vùng mà như là nối ṿng tay lớn toàn quốc từ Bắc chí Nam ... chớ phải chi mà họ viết như cô mới nói: cho phép cô về nằm xuống nghỉ ngơi th́ ai dám nói chi ... Ai mà chẳng ... vậy nhân dịp nghe cô thố lộ, xin nói nhỏ điều này... cô Khánh Ly ơi ! ráng t́m mua miếng đất nào thiệt là xa xôi hẻo lánh, và cũng nên ḍ hỏi cho kỹ lưỡng rằng vùng ... "Mai ... em đi " có buồn tênh đó trong ṿng ít chục năm sắp tới, đời cha cho đến đời cháu chắt đương kim tiếp nối cầm quyền không dự định đưa khu đất ấy vào nằm trong quy hoạch thành phố hoá, khu công nghiệp hoá, hay Tàu ... hoá, cho thuê mướn 99 năm mở khu du lịch giải trí tắm hơi, mát xa, cà-sí-nồ. C̣n như có thích vùng trời kỷ niệm đồi núi sương mù xa nơi phố chợ th́ nhất định phải t́m hiểu coi có trữ lượng bauxite rải rác đâu đó quanh đấy chăng.

Kinh nghiệm cá nhân mồ mả nội ngoại hai bên bị bốc tới hai lần , Tới lần thứ hai, e rằng có lần thứ ... nữa, bà con quyết định đem thiêu.

Cô nghĩ coi, nằm xuống ít năm lại phải "move" ... mai em đi (lại phải đi) chỗ khác . Khổ lắm, v́ ḿnh đâu có ḅ dậy quảy bị gậy mà reo ca vang khúc hát " ra đi khi trời vừa sáng ..." hay "giang hồ không bờ không bến đẹp như kiếp Bohemien"! Người khác phải khiêng vác cho ḿnh! 

Tới khúc này:

Không có ǵ đẹp đẽ cho bằng sự trở về để có nơi mở đầu th́ xin được kết thúc tại cái nơi mở đầu đó. Đó là ước mơ.

 

nghe hơi ẩn dụ nhưng mà hiểu kịp

Từ đó mà đi, mọi chuyện khởi đầu từ đâu

th́ về nơi ấy để kết thúc ... một kết thúc đẹp, vuông tṛn, toàn vẹn. Đó không chỉ là quê hương, kỷ niệm mà c̣n là t́nh nghĩa bè bạn thâm sâu ... Chắc cô sẽ t́m về đứng trên khuôn viên trường Đại học cũ, mong một lần hát lại say sưa như gần nửa thế kỷ trước với t́nh thân thắm thiết, với đam mê tuổi trẻ một thời ... thí dụ như là chỉ uống ly nước mía ăn gói xôi, khúc bánh ḿ mà nghĩ ḿnh có thể là làm tất cả mọi chuyện trên đời, không biết đến thời gian đến trị giá tiền bạc (thí dụ thôi). 

Cô về để được hát trên quê hương những bài hát cho người bạn chân t́nh quá văng mà tên tuổi đă gắn liền với sự nghiệp của cô! 

Thế nào cô cũng hát "Người con gái VN da vàng ..." để nói về nỗi đau cô gái Việt thời chinh chiến chưa bao giờ thấy quê hương thanh b́nh .  

Chắc cô sẽ hát bài hát cho thân phận cô gái được an ủi nâng đỡ và "hồi sinh" sau 1975 " Đi về đâu hỡi em, khi tâm hồn không chút nắng, giấc mơ đời xa vắng ..." nhạc sĩ TCS đă nói với chúng tôi rằng ông làm bài hát đó cho những cô gái v́ hoàn cảnh trước 75 phải sa đà, buồn tủi nay đang làm lại cuộc đời trong XH mới đầy t́nh thương d́u dắt. 

Xin yêu cầu cô hát thêm một bài cũng cho số phận rủi ro của người con gái VN, hơn 30 năm sau ngày đất nước "nối ṿng tay lớn" thanh b́nh . Bài hát này không phải của TCS, mà của nhạc sĩ Trần Chí Phúc. (không t́m được bài hát chỉ nhớ lời):  

 

T́m em anh biết t́m đâu. Hỏi em đă bán sang Thái Lan.

Làm dâu khốn khó xứ Đài Loan, lấy chồng quốc ngoại, thơ ngây em bị lừa. 

T́m em ghé chợ Mă Lai. Hỏi thăm đấu giá cô gái kia,

Mà không ai biết em về đâu, em về đâu, em về đâu. 

T́m em xuống phố Tân Gia Ba. Nh́n em lồng kính cho người xem.

Việt Nam con gái món hàng rao, cho ngoại nhân mua về. 

T́m em anh đến Nam Hàn, anh qua nước Tàu, anh tới Campuchia.

T́m em kiếm nhóm buôn người, t́m em chạy quanh các nước..

Người em gái quê thơ ngây, thân phận lạc loài. 

Việt Nam đất nước bốn ngàn năm. Trải bao chinh chiến oai hùng xưa.

Mà nay con gái món đồ chơi ...” 

T́m em anh đến Nam Hàn, anh qua nước Tàu, anh tới Campuchia.

T́m em mạng lưới toàn cầu. Đọc E-bay mà ḷng đau xót

Người em gái quê thơ ngây, thân phận lạc loài.

 

Lên đường về Việt Nam (VN), trong hành trang của ḿnh, Khánh Ly mang nặng chữ t́nh theo nghĩa rộng. T́nh yêu quê hương; t́nh cảm với một quá khứ sống động thời tuổi trẻ ở miền Nam; t́nh yêu âm nhạc, nghệ thuật; t́nh cảm dành cho quần chúng hâm mộ trong nước; t́nh bằng hữu, đồng nghiệp; và những băn khoăn trước thái độ không mấy hài ḷng của một bộ phận trong cộng đồng người Việt tị nạn cộng sản (CS), mà Kánh Ly là một thành viên không thể tách rời. 

Tôi chưa bao giờ có cái nh́n khắt khe với bất kỳ ai từ nước ngoài về thăm VN. Là người Việt ly hương, mong được trở về quê nhà, dù dưới bất kỳ lư do nào, làm ăn hay thăm thân, tôi đều cho là nguyện vọng chính đáng. Điều cần đánh giá là thái độ và việc làm của họ trong thời gian ở VN, cách ứng xử với nhà cầm quyền của chế độ CSVN, một chế độ mà họ đă tự nguyện trốn chạy, muốn đoạn tuyệt, dù đă phải đối diện với nhiều hiểm nguy, mất mát, thậm chí cả mạng sống. 

Tôi cũng giữ quan điểm đúng mức, trung dung trong việc các ca sĩ từ nước ngoài về VN biểu diễn hay từ trong nước qua Mỹ, như là chuyện b́nh thường. Tôi đă chứng kiến người Việt ở Mỹ vui vẻ chào đón các ca sĩ từ miền Bắc qua như Hồng Nhung, Mỹ Linh, Thanh Lam, Thu Hà, Thu Phương, v.v… Một số người cưới vợ, lấy chồng, sống hoà hợp và b́nh đẳng trong cộng đồng. Những trường hợp bị chống đối dường như rất ít và thường có lư do chính đáng, như Đàm Vĩnh Hưng, hay Hồng Vân. Chỉ khi thật sự đặt ḿnh vào hoàn cảnh của những người căm ghét chế độ CS v́ chế độ này đă gây ra bao nhiêu tai ương, tội ác cho họ và thân nhân, hiện vẫn đang tiếp tục chà đạp công lư và quyền tự do ở trong nước, th́ mới có thể thông cảm và chia sẻ cho sự chống đối này.

 

Khánh Ly không phải là người đầu tiên trong giới ca nhạc hải ngoại về VN và chắc chắn không phải là nguời cuối cùng. Trước Khánh Ly đă có Elvis Phương, Hương Lan, Chế Linh, Tuấn Ngọc, v.v… cũng là những ca sĩ đă được nh́n nhận ở đỉnh cao trong làng ca nhạc VN ở nước ngoài. 

Khánh Ly thường nói “VN luôn nằm trong trái tim“, chân thật và giản dị như với bao người VN khác sống xa đất nước. Trong thâm tâm, tôi mong muốn Khánh Ly b́nh yên, thanh thản về nước, thực hiện nguyện vọng chờ đợi từ rất lâu của ḿnh và mang tiếng hát về VN cho những người hâm mộ. 

Khi nói đến ḍng tân nhạc miền Nam trước năm 1975 và của người Việt hải ngoại sau năm 1975, ca sĩ Khanh Lư phải là một trong những người nằm ở vị trí hàng đầu, có thể xem là ca sĩ  số một, thể hiện xuất sắc nhất, có hồn nhất các nhạc phẩm của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. 

Khánh Ly không chỉ nổi tiếng với người miền Nam trước và sau năm 1975, mà tên tuổi và giọng ca của Khánh Ly đă vượt không gian, thời gian đến với hàng triệu người miền Bắc yêu thích các ca khúc trữ t́nh, những “bài hát da vàng” của ḍng nhạc Trịnh.

Bỏ qua mọi định kiến, yêu, ghét, khó ai phủ nhận được Trịnh Công Sơn là khuôn mặt tài năng nổi bật trong di sản âm nhạc hiện đại của Việt Nam. Nếu toàn bộ tác phẩm của ông là đứa con nghệ thuật, th́ Khánh Ly, có thể nói, do duyên phận và định mệnh, là một nửa cơ thể của đứa con tinh thần và nghệ thuật đó. 

Hạnh phúc nhất của nguời nghệ sĩ chính là ḷng mến mộ và quư trọng của đông đảo công chúng. Tôi không nh́n qua lăng kính chính trị hẹp ḥi để đồng nghĩa chuyến lưu diễn của Khánh Ly tại VN với cách suy diễn dễ dăi, thiếu thiện chí như là sự phục vụ, hát cho chế độ CS nghe. Trong hoàn cảnh nào người nghệ sĩ cũng hạnh phúc khi thấy tiếng hát của ḿnh có ư nghĩa cho cuộc sống, tài năng nghệ thuật có cơ hội thể hiện, cống hiến cho những người ái mộ, dù chỉ là một số nào đó trong những hoàn cảnh nghiệt ngă.

Công chúng hôm nay đến với Khánh Ly dường như chắc chắn không phải đến với giọng ca của một nữ ca sĩ đă ở tuổi 67. Họ đến với Khánh Ly trong con người bằng da bằng thịt, trong h́nh ảnh của huyền thoại “Nữ hoàng chân đất”, “Nữ hoàng sân cỏ” với chất giọng trời cho “không giống ai”, “giọng ca thật như nói”, truyền cảm đặc sắc tâm tư của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua những nhạc phẩm của ông. 

Tôi tin rằng, từ Sài G̣n, Đà Nẵng, tới Hà Nội, bằng những lời ngợi khen công khai của số ít, hoặc bằng suy nghĩ của số đông thầm lặng, nhưng với tất cả công chúng, Khánh Ly là đứa con của miền Nam, là biểu tượng của một nền văn hoá và âm nhạc tự do của Việt Nam Cộng Hoà, mà nếu không có nó, sẽ đồng nghĩa với không có nghệ sĩ Khánh Ly nổi tiếng hôm nay. Nó cũng tương tự như h́nh ảnh của Phó thủ tướng Đức Philipp Rösler. Nếu không được trưởng thành và hưởng một nền giáo dục tốt đẹp của nước Đức dân chủ tự do, trong chế độ CSVN một cậu bé mồ côi sẽ khó vượt qua được thân phận của “con săi ở chùa lại quét lá đa”.

Một h́nh ảnh đẹp và tự hào như thế của Việt Nam Cộng Hoà, trước công chúng, ngay trong ḷng chế độ CS, giữa Hà Nội và Sài G̣n, há chằng phải là tuyệt vời sao!

 

Nếu không về lúc này, khi c̣n có thể hát, nguyện vọng của Khánh Ly trở lại hát trên quê nhà sẽ thui chột tỷ lệ nghịch với sự tăng lên của tuổi tác, là điều đáng tiếc cho cuộc đời của một nghệ sĩ tài hoa. Ca sĩ Thanh Tuyền cũng đă nói: “Khánh Ly đă 67 tuổi rồi. Cũng mong được về nước để hát trên mảnh đất quê hương ḿnh. Chị ấy muốn về trước khi quá muộn”- (Giaoducnet.vn).

 

Tiền…

 

Có người vội vă nhận định về chuyến lưu diễn của Khánh Ly tại Việt Nam: “Money first!”.

 

Tôi được biết, tour diễn của Khánh Ly sẽ được công ty Đồng Dao trả tiền cát-xê rất cao. Ngoài bao ăn ở đi lại, mỗi show của Khánh Ly được trả 20 ngàn đôla. Cho cả tour diễn tại Hà Nội, Đà Nẵng, Sài G̣n, Khánh Ly sẽ thu được từ 100 ngàn tới 200 ngàn đôla, phụ thuộc vào số lượng show lớn nhỏ có thể thực hiện. Với mặt bằng cát-xê chung hiện nay, Khánh Ly nằm mơ không có được một số tiền lớn như thế ở Mỹ trên sàn diễn. Nó không chỉ hấp dẫn mạnh mẽ với Khánh Ly, một người không phải thuộc giới giàu có, mà với tất cả.

 

Khi đồng ư chi một số tiền lớn như trên, công ty Đồng Dao, nhà tổ chức, hẳn đă phải tính toán rất kỹ thành quả từ show diễn của Khánh Ly, ư thức rất rơ ca sĩ Khánh Ly sẽ cuốn hút số lượng người xem như thế nào. Số tiền lớn này có sức mạnh cám dỗ là đương nhiên. Có ai không thích tiền? Nhưng Khánh Ly hoàn toàn xứng đáng nhận nó, v́ nó là thành quả lao động nghệ thuật mà Khánh Ly đă phải làm việc miệt mài và tích luỹ trong suốt 50 năm qua.

 

Cho nên, nếu nói “Money first!“. Câu trả lời là: “Th́ đă sao, why not!“. Đồng tiền kiếm được bằng lao động lương thiện và minh bạch, th́ có ǵ phải lăn tăn!

 

Nghịch lư…

 

Nhưng tất cả xem ra không đơn giản trong hỗn mang của các nghịch lư.

 

Trước hết phải nh́n nhận Khánh Ly là “persona non grata” của chế độ CSVN.

 

Khánh Ly đă hai lần bỏ chạy khỏi chế độ CS, lần đầu lúc c̣n bé theo gia đ́nh vào Nam năm 1954, khi CSVN cai trị ở miền Bắc, và lần thứ hai di tản qua Mỹ, năm 1975,  sau khi Sài G̣n bị thất thủ và CSVN cai trị trên cả nước.

 

Tâm trạng của Khánh Ly trong hai lần chạy trốn chế độ CS có thể mô tả qua nhạc phẩm “Xin đời một nụ cười” của nhạc sĩ Nam Lộc:

 

“Tôi bước đi

V́ không muốn làm kẻ tội đồ,

V́ tôi muốn lại kiếp con người

Muốn cuộc đời có những nụ cười

Tự Do ơi, Tự Do, em đổi bằng thân xác 

V́ hai chữ Tự Do ta mang đời lưu vong”…

 

 Trong thời gian sống ở Mỹ, Khánh Ly đă tham gia rất nhiều chương tŕnh văn nghệ chống cộng của hội đoàn người Việt. Với những nhạc phẩm “Đêm Việt Nam” của Hà Thúc Sinh, “Ai trở về xứ Việt” của Phan Văn Hưng, “Đêm Chôn Dầu Vượt Biển“của Châu Đ́nh An, “Hát trên những xác người” của Trịnh công Sơn, v.v…  Khánh Ly không làm nhà cầm quyền căm ghét mới là lạ.

 

Khánh Ly cũng đă từng tuyên bố “Tôi chỉ về khi không c̣n chế độ cộng sản nữa mà thôi”, theo tờ “Giaoducnet.vn” ngày 7/8/2012 trong bài “Sự tráo trở của Khánh Ly“.

 

Lời tuyên bố của Khánh Ly rồi cũng nhạt nhoà theo những đổi thay và các biến động của thời gian. Khánh Ly đă về VN hai lần trong năm 1996 và 2000, về chơi thăm thú, chứ không phải về biểu diễn. Nhưng Khánh Ly duờng như bị “cấm cung” tại Đệ Nhất Khách Sạn, quận Tân B́nh, gần sân bay Tân Sơn Nhất, đi lại bị an ninh theo dơi, kiểm soát ngặt nghèo.

 

Cuối năm 1994, nhân chuyến lưu diễn Âu châu của các ca sĩ hải ngoại, trong đó Khánh Ly là nhân vật trung tâm, những bạn hữu tổ chức ở Đức đă phối hợp với chúng tôi ở Ba Lan, lần đầu tiên mời đoàn qua Ba Lan. Đại sứ quán CSVN tại Ba Lan lúc ấy đă ra chỉ thị cấm nghiên cứu sinh, đảng viên đi xem. Chúng tôi thuê Cung Văn hoá làm nơi biểu diễn, nằm ở trung tâm thủ đô Warsaw, thời cộng sản là nơi tổ chức các đại hội đảng hoặc hội nghị nhà nước. Cung Văn hoá chứa được khoảng ba ngh́n chỗ ngồi hôm ấy kín hết. Bất chấp lệnh cấm của toà đại sứ quán CSVN, tôi nh́n thấy một số nghiên cứu sinh quen biết ngồi trong đám đông. C̣n cộng đồng người Việt tại Ba Lan đă dành cho các ca sĩ hải ngoại sự chào đón nồng ấm lạ thường. Khánh Ly nói chưa bao giờ được hát trên một sân khấu sang trọng như thế. Khánh Ly bị khán thính giả cuồng nhiệt “hành hạ” hát theo yêu cầu liên tiếp và tặng không biết cơ man nào là hoa, đến mức ba quầy bán hoa tại chỗ hết sạch, chúng tôi đă phải chạy ra ngoài t́m nguồn cung cấp thêm.

 

Sự kiện này cho thấy nhà cầm quyền CSVN không ưa thích Khánh Ly không chỉ trong nước mà c̣n vượt ra cả ngoài biên giới VN. Nhưng bên cạnh đó cho thấy dân miền Bắc cũng rất ái mộ ca sĩ này, bỏ qua mọi khác biệt về môi trường sống và nhăn quan chính trị.

 

Sự chuẩn bị cho cuộc hành tŕnh về VN lần này chẳng mấy dễ dàng. Nguyện vọng của Khánh Ly về VN biểu diễn được nói đến gần hai năm nay. Lẽ ra nếu “cơm lành canh ngọt”, Khánh Ly đă có thể về cùng chuyến với ca sĩ Chế Linh hồi cuối năm 2011, nhưng Khánh Ly chưa được nhà cầm quyền chấp thuận.

 

Trong số những người có công vận động nhà cầm quyền cấp giấy phép biểu diễn tại VN cho Khánh Ly, trước hết phải kể đến Nguyễn Công Khế, cựu Tổng biên tập báo Thanh Niên. Ở đây cũng nói thêm, Theo những thông tin của một số người trong giới văn nghệ gần gũi với Khánh Ly và ông Nguyễn Công Khế, ông Khế là người được em gái của Trịnh Công Sơn, ca sĩ Trịnh Vĩnh án. Trong chuyến lưu diễn của Khánh Ly, Nguyễn Công Khế sẽ được công ty Đồng Dao trả một số tiền bản quyền không nhỏ. Tất nhiên để lobby cho Khánh Ly, ông Khế không chỉ múa may bằng tay và nước miếng với các quan chức CS có thẩm quyền. Thế là ơn ngTrinh, trao lại bản quyền của các tác phẩm nổi tiếng của anh trai ḿnh, trả ơn ông Khế đă cứu chồng thoát án tử h́nh trong một vụ hĩa ṣng phẳng, có đi có lại, trong sự ràng buộc của cả cuộc chơi.

 

Với những nghịch lư nêu trên, từ việc nhà cầm quyền CSVN đồng ư cho Khánh Ly về VN biểu diễn, xuất hiện nhiều giả thiết, những ư kiến ủng hộ, chống đối cũng là hiển nhiên.

 

Giống như các trường hợp của Nguyễn Cao Kỳ, Phạm Duy, những người đă làm cho rất nhiều người trong cộng đồng tị nạn CS trên thế giới thất vọng, sự có mặt của nghệ sĩ Khánh Ly trên sân khấu tại Việt Nam, mặc nhiên nằm trong mong muốn của nhà cầm quyền CSVN cho chính sách tuyên truyền “đoàn kết dân tộc”, “cởi mở” và nghị quyết 36 lừa mị và dối trá.

Khánh Ly về nước đúng vào thời điểm nhà cầm quyền CSVN đang sử dụng bàn tay sắt bóp nghẹt dă man nhviết ất quyền tự do tư tưởng và bày tỏ chính kiến ôn hoà, bằng bản án 39 năm tù và quản chế cho ba bloggers Điều Cày, Tạ Phong Tần, Anh Ba Sài G̣n, trong ngày 24/9 vừa qua. Một đồng nghiệp miền Nam của Khánh Ly, nhạc sĩ Việt Khang, đang ngồi tù chỉ v́ những khúc ca yêu nước, chống bành trướng xâm lược Trung Quốc và lên án sự đàn áp tàn nhẫn, côn đồ của công an CSVN đối với những người tham gia biểu t́nh yêu nước. Hơn 150 ngàn chữ kư của cộng đồng người Việt gửi Tổng thống Barack Obama kêu gọi can thiệp trả tự do cho Việt Khang và các nhà tranh đấu dân chủ khác đang bị giam cầm, cũng như lời kêu gọi của chính ông và nhiều chính phủ các nước, của các tổ chức bảo vệ tự do báo chí, nhân quyền, đă chẳng mảy may động ḷng trắc ẩn của những tên đao phủ CS Ba Đ́nh.

 

Lời kết

 

Trong ngổn ngang của t́nh, tiền và những nghịch lư, về VN biểu diễn, ca sĩ Khánh Ly phải đối diện với bộ máy kiểm duyệt của chế độ, bên cạnh những mưu đồ, cạm bẫy khó lường khác, chắc chắn không bao giờ Khánh Ly có thể sống và thể hiện như một nghệ sĩ của tự do – nguồn cảm hứng quan trọng nhất của người nghệ sĩ. Tôi chia sẻ tâm t́nh của Khánh Ly rằng, “nhập gia tuỳ tục”, v́ chẳng thể nào khác, nhưng muốn hay không, mặc nhiên đây là sự thoả hiệp trên thế yếu, chấp nhận tinh thần tự do, khai phóng của nguời nghệ sĩ bị cầm tù!

 

Dù thế nào đi nữa, kể cả trên thế yếu, tôi mong rằng, Khánh Ly sẽ cố gắng giữ toàn vẹn h́nh ảnh của ḿnh, h́nh ảnh cao đẹp của một biểu tượng văn hoá, nghệ thuật tự do của miền Nam, của Việt Nam Cộng Hoà, một quốc gia tuy không c̣n trên thực tế, nhưng đă tạo nên đứa con âm nhạc Khánh Ly. Rất nhiều người lính đă hy sinh xương máu cho sự tự do ấy, trong đó có người yêu của Khánh Ly. Nếu khác đi, môt bên sẽ là sự hả hê của những kẻ đă thành công lợi dụng h́nh ảnh Khánh Ly  cho mục đich tuyên truyền bịp bợm, một bên khác là hàng triệu con tim trong cộng đồng người Việt tị nạn CS trên thế giới, đau buồn v́ vết thương sau 37 năm chưa lành bị khoét sâu thêm.

 

Là người của công chúng, Khánh Ly giờ đây không thể thay đổi quá khứ và rũ bỏ nó, càng không thể cho phép bản thân chỉ sống cho riêng ḿnh!

 

Lucius Seneca, nhà hiền triết La Mă, nghệ sĩ hài đương thời, một tên tuổi lớn của văn học La Mă, đă nói: “Nhiều người quan tâm đến danh tiếng, nhưng ít người chú trọng tới lương tâm“.

 

Hy vọng rằng Khánh Ly sẽ đứng vào số nhiều vế trước và cả số ít vế sau của câu danh ngôn.

 

Xin cho tôi được bỏ vào hành trang của Khánh Ly lời ca của nhạc phẩm “Ai trở về xứ Việt“:

 

“Ai trở về xứ Việt

Ta gửi về theo một ít tự do

Tự do, tự do và nhiều lắm, nhiều nhớ thương tha thiết

Đến cửa ngục tù chia bớt chút buồn lo”…

 

Được biết Khánh Ly là tay chơi phé có hạng ở California. Ván bài về VN kỳ này khó khăn và phức tạp hơn hai kỳ trước nhiều. Tôi hy vọng và tin rằng Khánh Ly không để hở bài và sẽ thắng.

 

Đừng ngộ nhận về bản chất độc ác, dối trá và cách cư xử tráo trở, bạc như vôi của chế độ CS và cũng đừng ảo tưởng về bất kỳ sự thay đổi bản chất nào của nó! Đừng để phạm sai lầm để rồi hối tiếc khi đă ở vào mùa Thu của cuộc đời, ca sĩ Khánh Ly ạ!

 

© 2012 Lê Diễn Đức – Radio Free Asia Blog

 

 

 


 

 

Những người lính một thời bị lăng quên: Viết Lại Lịch Sử

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

Tặng Kim Âu



Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc t́nh.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lư tŕnh.


Thảo Đường Cư Sĩ.

 

 

 

 

Your name:


Your email:


Your comments:


 

 

 

 

  Trang ChủKim ÂuBáo ChíDịch ThuậtTự ĐiểnThư QuánLưu TrữESPN3Sport TVMusicLotteryDanceSRSB RadioVideos/TVLearningLịch SửTác PhẩmChính NghĩaVấn ĐềĐà LạtDiễn ĐànChân LưBBCVOARFARFISBSTác GỉaVideoForum

US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn

NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn

 

 

 

 

 

 

NT Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Ross Perot  Cố Vấn An Ninh Đặc Biệt của TT Reagan và NT Sám

 


 

New World Order

Daily Storm

Observe

Illuminatti News

American Free Press

Federation of American Scientist

Thư Viện Quốc Gia

Tự Điển Bách Khoa VN

Bảo Tàng Lịch Sử

QLVNCH

Đỗ Ngọc Uyển

Thư Viện Hoa Sen

Vatican?

RomanCatholic

Khoa HọcTV

Sai Gon Echo

Viễn Đông Daily

Người Việt

Việt Báo

Việt List

Xây Dựng

Phi Dũng

Việt Thức

Hoa Vô Ưu

Đại Kỷ Nguyên

Việt Mỹ

Việt Tribune

Bia Miệng

Saigon Times USA

Người Việt Seatle

Cali Today

Dân Việt

Việt Luận

Nam ÚcTuần Báo

DĐ Người Dân

Tin Mới

Tiền Phong

Xă Luận

Dân Trí

Tuổi Trẻ

Express

Lao Động

Thanh Niên

Tiền Phong

Tấm Gương

Sài G̣n

Sách Hiếm

ThếGiới

Đỉnh Sóng

Eurasia

ĐCSVN

Bắc Bộ Phủ

Nguyễn Tấn Dũng

BaSàm

Thơ Trẻ

Văn Học

Điện Ảnh

Cám Ơn Anh

TPBVNCH

1GĐ/1TPB

Propublica

Inter Investigate

ACLU Ten