Trang ChủKim ÂuBáo ChíLưu TrữVấn ĐềChính Nghĩa ViệtĐà LạtThư QuánDịch ThuậtTự Điển

Tác Phẩm Chính Nghĩa BBC LONDON HISTORY AUSTRALIAN RFI PARIS Chân Thiện Mỹ Tác Giả

ESPN3Sport TVMusicLotteryDanceSRSB RadioLearning

 

 

 

 

US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn

NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn

 

 

 

 

 

Nguyễn Thái Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Cố vấn an ninh đặc biệt của Reagan-Tỷ phú Ross Perot,Tŕnh A Sám

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Cách mạng Nhung

 

Victor Sebestyen

Phan Trinh dịch

 

 

Victor Sebestyen

Giới thiệu của người dịch 1. May thay, cuộc đấu tranh cho quyền làm người tại các nước cộng sản Đông Âu là một câu chuyện có hậu. Cách mạng Nhung 1989 diễn ra tại Tiệp Khắc, xứ sở của Franz Kafka, cũng là một câu chuyện có hậu.

Nhưng có hậu cho dân lại là bi kịch cho người cộng sản. Bi kịch v́ đang ở chót vót quyền lực, người cộng sản bỗng bị truất phế, trắng tay. Nếu có trí tưởng tượng, rất có thể anh ta sẽ thấy ḿnh giống nhân vật Gregor, trong Hóa thân của Kafka, một buổi sáng thức dậy thấy ḿnh hóa thành một con sâu.

Vị lănh đạo nhà nước cộng sản Việt Nam cũng có trí tưởng tượng như thế, gần đây ông cũng nhắc tới sâu. Nhưng, thay v́ như Gregor, thấy ḿnh là sâu, ông lại thấy người khác là sâu. Không tự biết ḿnh cũng là một bi kịch của người cộng sản trong Cách Mạng Nhung.

2. Sự khác biệt lớn nhất của Cách mạng Nhung 1989 với Mùa Xuân Praha 1968, hoặc cuộc nổi dậy của người dân Hungary năm 1956, là “Quân Đỏ” từ bên ngoài đă không tràn vào, tấn công, chiếm đóng, đè bẹp người nổi dậy.

Hồng Quân từ lâu cũng đă hóa thân thành “đội quân đánh thuê” trong tay Đảng Cộng sản Liên Xô chuyên đi trấn áp dân các nước chư hầu, duy tŕ các chế độ toàn trị. Các chế độ này cũng có cấu trúc giống như ṭa nhà một cột, với cái cột duy nhất là họng súng ngoại bang, súng gẫy th́ sập. Đó cũng là một bi kịch khác của người cộng sản Tiệp Khắc.

3. Bài này được dịch từ bản Anh ngữ “The Velvet Revolution”, chương thứ 47 trong cuốn Revolution 1989, the Fall of the Soviet Empire (Cách mạng 1989, Đế quốc Xô-viết sụp đổ) của Victor Sebestyen, do Pantheon Books, New York, xuất bản năm 2009. Các tiêu đề, cách xuống hàng và các ghi chú trong ngoặc vuông là của người dịch.

Đầu năm 2013, xin gửi đến bạn đọc câu chuyện có hậu này như một lời chúc Tết chân t́nh, nhất là đến những người đang lao tâm khổ tứ, bị sách nhiễu, phải vào tù ra khám v́ quyền làm người và v́ độc lập dân tộc.

Phan Trinh

 

Người đặt tên

 

Praha, thứ sáu 17 tháng 11, năm 1989

 

Rita Klimova là người đặt tên “Cách mạng Nhung”. Bà từng làm giảng viên chính trị học tại Đại học Charles cổ kính ở thủ đô Praha, và cũng là phát ngôn viên vô cùng uyên bác của phe đối lập, lực lượng đă truất phế quyền lực của những người cộng sản Tiệp Khắc.

 

Vóc nhỏ nhắn, tóc vàng óng, Klimova nói tiếng Anh cực chuẩn với giọng Manhattan có đôi chỗ chèn thành ngữ West Side. Số là v́ lúc c̣n bé, bà đă từng đi học ở New York, nơi người cha, nhà văn cánh tả Batya Bat, đến định cư sau khi đào thoát khỏi Đức Quốc xă năm 1938. Khi thế chiến kết thúc, gia đ́nh bà trở về Praha.

 

Câu chuyện của bà cũng là câu chuyện tiêu biểu của một người bất đồng chính kiến Tiệp Khắc những năm 1980. Bà từng là một người cộng sản thuần thành, giống như chồng bà, ông Zdenek Mlynar, bạn học của Mikhail Gorbachev tại Đại học Quốc gia Moscow vào thập niên 1950. Ông thăng quan tiến chức trong Đảng, bà th́ thuận buồm xuôi gió trong giới khoa bảng. Khi Mùa Xuân Praha 1968 bị đàn áp th́ hai ông bà mất việc, và mất luôn niềm tin đầy mộng mị rằng chủ nghĩa cộng sản là hy vọng của loài người. Trong những năm khốn khó thời kỳ “b́nh thường hóa” [thời đàn áp sau 1968] bà làm dịch thuật để kiếm sống, bà cũng tham gia tích cực vào Hiến chương 77 [1977], và là bạn thân của Vaclav Havel.

 

Bà Klimova, vốn cực kỳ thông minh, có lúc rất nghiêm nghị khiến người ta ngại, nhưng ở tuổi 58, bà vẫn c̣n rơ nét thanh xuân và không kém phần hài hước. Như Klimova từng nói, chính sự hài hước đă tạo nên đặc tính của Cách mạng Nhung, làm nó khác hẳn các cuộc cách mạng khác tại Trung Âu vào mùa hè-thu 1989.

Đánh bại chủ nghĩa cộng sản là việc nghiêm túc. Chẳng ai nghi ngờ điều này. Nhưng ở Tiệp Khắc, cách mạng diễn ra với ngập tràn âm nhạc, sự dí dỏm, hài hước, tiếng cười, đôi khi pha chút phi lư, diễn ra hầu như theo kịch bản của nhà biên kịch nổi tiếng Vaclav Havel.

 

Ảo tưởng “vô nhiễm”

 

Cách mạng diễn ra cũng rất nhanh, y như lời giáo sư Timothy Garton Ash, chuyên gia lịch sử Trung Âu nhận xét về tốc độ sụp đổ của các chế độ cộng sản: “Ba Lan mất mười năm; Đông Đức mất mười tuần; Tiệp Khắc mất mười ngày.”

 

Chưa đầy một tháng trước đó, giữa tháng 10, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Tiệp Khắc Milos Jakes c̣n trấn an nhóm cộng sản chóp bu rằng “Chúng ta sẽ ổn thôi. Chừng nào kinh tế c̣n trụ được, và dân chúng c̣n có cái để ăn.” Nói thế nhưng thực ra ông đang tự dối ḿnh. Giống như các đồng nghiệp tại Bá Linh hay Leipzig, khi Jakes và cộng sự tại Lâu Đài Praha [trụ sở nhà cầm quyền] hiểu được những ǵ đang đến với ḿnh th́ đă quá trễ.

 

Trong một tuần, từ khi Bức tường Bá Linh sụp đổ, một không khí im lặng đáng ngại bao trùm thủ đô Tiệp Khắc. Mọi người đă thấy h́nh ảnh dân Bá Linh ăn mừng, chụp từ Khải hoàn Môn Brandenburg chỉ cách đó 200 km. Chủ nghĩa cộng sản tại Đông Đức đă sụp đổ. Đảng Cộng sản Đông Đức đă thất bại và đang thương lượng để đầu hàng.

 

Tuy vậy, các đồng chí tại Praha th́ vẫn mơ mộng rằng ḿnh sẽ có thể ở lại, bằng cách nào đó ḿnh sẽ vô nhiễm với “căn bệnh truyền nhiễm”, theo cách gọi của Vasil Bil’ak, người theo phái Stalin kiểu mới trong giới lănh đạo Tiệp Khắc. V́ vậy, họ không chịu thương lượng với phe đối lập. Ngược lại, họ đặt lực lượng công an chống bạo động và mật vụ StB vào t́nh trạng báo động toàn phần.

 

Một báo cáo mật viết ngay sau khi Bức tường Bá Linh đổ, gửi Phó Bộ trưởng Bộ Nội vụ phụ trách an ninh Rudolf Hegenbart, đă mô tả chi tiết việc các lực lượng an ninh chuẩn bị để “bảo vệ trị an, chống lại những phần tử thù địch, phá hoại và các lực lượng phản cách mạng” ra sao. Theo đó, việc tuần tra những khu nhạy cảm ở trung tâm thành phố phải được tăng cường.

 

Một đồng chí lăo thành kể rằng “Chúng tôi sống ở một nơi khác hẳn với phần thế giới c̣n lại. Chúng tôi ở trong cái cơi của riêng ḿnh”, đồng chí này thú nhận ông chẳng thấy chuyện ǵ sắp xảy ra, dù tất cả đang chuyển ḿnh trước mắt ông.

 

Biểu t́nh và đàn áp

 

Sinh viên châm ng̣i mọi sự.

 

Thông qua Đoàn Thanh niên Cộng sản (viết tắt là SSM, Liên đoàn Thanh niên Xă hội Chủ nghĩa), giới sinh viên được phép tổ chức một buổi diễu hành đánh dấu 50 năm cái chết của anh hùng Jan Opletal. Thực ra, chính quyền muốn cấm cuộc diễu hành này nhưng không t́m được lư do chính đáng.

 

Opletal là anh hùng của Cộng ḥa Nhân dân Tiệp Khắc. Chế độ cộng sản đă dùng tên anh trong tuyên truyền chống phát-xít suốt 40 năm qua. Anh bị quân Đức bắn chết trong một cuộc biểu t́nh chống Quốc xă chiếm đóng, ngay sau đó 1.000 sinh viên Tiệp Khắc bị bắt vào trại tập trung và tất cả các đại học bị băi khóa trong nhiều tháng.

 

Ba tuần trước ngày diễu hành, công an và đại diện thanh niên SSM đă đồng ư một lộ tŕnh, họ sẽ tránh đi qua trung tâm thành phố và sẽ kết thúc tại Nghĩa trang Quốc gia ở Vysehrad, nơi an nghỉ của Dvorak, Smetana, những danh nhân khác và của Jan Opletal.

 

Hơn 50.000 người đă tham gia diễu hành trong trật tự. Nhưng, khẩu hiệu được hô to nhiều nhất lại là “Hăy nhớ Mùa Xuân 68!”, “Đả đảo cộng sản!”, “40 năm là quá đủ!” và “Perestroika ngay lập tức!”. Giữa cuộc diễu hành, một biểu ngữ lớn được bung ra, trên ghi câu nói của Gorbachev “Không bây giờ, th́ lúc nào?” Công an án binh bất động. Họ để đoàn người tiếp tục.

 

Theo thỏa thuận với chính quyền, cuộc diễu hành lẽ ra đă chấm dứt tại nghĩa trang, lúc phần lớn người tham dự đă ra về, nhất là những bác cao niên.

 

5g30 chiều, cuối một ngày mùa đông giá lạnh, một màn sương nhờ nhờ có mùi lưu huỳnh ô nhiễm bao phủ toàn Praha. Một nhóm ṇng cốt khoảng 3.000 người, toàn bộ là sinh viên và công nhân trẻ, ở lại nghĩa trang, họ đứng loanh quanh trong cơn lạnh, không làm ǵ đáng kể.

 

6g30 tối, vài người trong số hô to: “Tiến về Quảng trường Wenceslas!” Thế là họ quay lại, tiến về trung tâm Praha. Đoàn người băng qua Nhà hát Quốc gia Tiệp Khắc trên Đường Narodni. Ở đây họ đă đối đầu với lực lượng công an chống bạo động đầu đội mũ sắt, tay mang khiên nhựa cứng. Bên cạnh đó là các đội chống khủng bố đội mũ nồi đỏ, tay huơ gậy to.

 

Sinh viên đồng loạt ngồi xuống giữa đường, và bắt đầu hát. Họ hát quốc ca, những khúc hát ngắn, những bài hit của nhóm Beatles, họ hát bài “Chúng ta sẽ vượt qua!” [We Shall Overcome, bài hát đấu tranh nổi tiếng của phong trào dân quyền Mỹ thập niên 1960].

 

Pavlina Rousova, sinh viên kinh tế Đại học Charles kể lại: “Chúng tôi hô to: ‘Sinh viên không có vũ khí!’ Chúng tôi chỉ có nến và hoa để tặng công an. C̣n họ th́ dùng loa quát tháo: ‘Yêu cầu giải tán, về nhà!’, nhưng họ lại chặn đường về của chúng tôi!”

 

Thật vậy, một đơn vị công an chống bạo động khác di chuyển đến phía sau đoàn biểu t́nh. Chặn trước, chặn sau, đoàn biểu t́nh kẹt ở giữa, không thể di chuyển.

 

Họ tiếp tục ngồi giữa cái lạnh cắt da. Họ co ḿnh trong áo khoác, hoặc ôm lấy nhau cho bớt lạnh và bớt sợ. Họ chờ đợi, họ hát. Trong hai tiếng đồng hồ, họ nh́n chằm chằm vào những đội chống bạo động nấp sau những tấm khiên che.

 

Thỉnh thoảng một vài sinh viên đứng dậy yêu cầu công an cho họ rời đám đông ra về, nhưng công an phớt lờ yêu cầu của họ. Hiện trường lúc này trông như một cái bẫy.

 

Vừa sau 9g tối, một chiếc xe thùng của đội chống bạo động xuất hiện phía sau hàng công an dày đặc. Chiếc xe cố t́nh húc vào đám đông, gây hoảng loạn. Công an tấn công sinh viên, dùng gậy đánh tới tấp trong khi họ chạy tán loạn.

 

Sinh viên Dasa Antelova, chạy nấp trong một đường hẻm, sau đó thoát được, kể lại rằng: “Máu chảy khắp nơi. Tôi có nghe cả tiếng xương gẫy. Họ nhắm vào người đứng hàng đầu đoàn biểu t́nh. Họ đánh người không thương tiếc. Họ không cho ai đi đâu hết. Họ mang xe buưt đến bắt hết!”

 

Chính quyền cũng chẳng buồn che giấu sự đàn áp thô bạo.

 

Edward Lucas, một nhà ngoại giao Anh, người vừa chứng kiến cảnh công an tấn công sinh viên, đă bị hai nhân viên an ninh áp sát dẫn đi. Khi đang bị dẫn đi th́ một nhân viên mật vụ StB mặc thường phục đến đánh mạnh, khiến ông ngă xuống đất bất tỉnh.

 

Philip Bye, một nhà quay phim phóng sự của hăng Tin tức Truyền h́nh Độc lập, cũng bị đánh tơi tả.

 

Khoảng 9g45 tối, bạo động chấm dứt, đột ngột như lúc bắt đầu. Những bạn trẻ bị thương hoặc đổ máu gượng đứng dậy loạng choạng t́m đường về nhà hoặc đến bệnh viện cấp cứu.

 

561 người bị thương. Khoảng 120 người bị hốt lên các xe thùng mang đi. Trong xe, họ lại tiếp tục bị đánh.

Một thanh niên nằm bất động trên mặt đường trải đá Đường Narodni. Người ta phủ lên anh một chiếc chăn và sau đó xe cứu thương đến mang anh đi.

 

Quần chúng giận dữ

 

Đó là lúc cuộc cách mạng tại Tiệp Khắc bước vào giai đoạn mập mờ, nhập nhằng, thêm chút xuẩn động, có không khí như trong tiểu thuyết Kafka và chuyện anh lính Svejk [của Jaroslav Hasek], pha chất trinh thám kiểu John Le Carre.

 

Tin đồn thường lan nhanh tại thủ đô các nước cộng sản. Quần chúng tin vào tin đồn hơn là tin tức do truyền thông nhà nước rêu rao. Lần này cũng thế.

 

Chỉ trong vài tiếng, thiên hạ kháo nhau rằng thi thể nằm lại trên Đường Narodni là sinh viên chuyên toán Martin Smid. Tin đồn chủ yếu xuất phát từ ông Peter Uhl, nhà trí thức phản kháng thuộc nhóm Hiến chương 77, người vẫn cung cấp thông tin của phe đối lập cho báo chí phương Tây mỗi ngày.

 

Một cô gái tự xưng là Drahomira Drazska và cũng xưng là bạn cũ của Martin Smid cho Uhl biết tin về cái chết kia. Uhl lập tức báo cho Đài Phát thanh Châu Âu Tự do, Đài BBC và Đài Tiếng nói Hoa Kỳ. Những đài này tường thuật về cái chết của Smid như một sự kiện xác thực.

 

Dư luận giận dữ nổ ra trên toàn Tiệp Khắc. Chế độ chối rằng không có ai chết trong vụ bạo loạn, và ngày hôm sau tŕnh làng hai người có tên là Martin Smid, cả hai đều sống nhăn. Một trong hai có mặt tại cuộc biểu t́nh, xuất hiện trên Đài Truyền h́nh toàn quốc cho thấy ḿnh b́nh an vô sự. Nhưng, chiêu này cũng chẳng tác dụng ǵ. Chẳng ai tin những ǵ cộng sản nói.

 

Cuối tuần đó, những cuộc biểu t́nh khổng lồ tự phát đă diễn ra tại Praha với quy mô chưa từng có. Một cổng ṿm trên Đường Narodni nơi nhiều thanh niên bị công an đánh không thương tiếc đă trở thành điểm tưởng niệm, thu hút hàng ngàn người ghé thăm. Có người vẽ một cây thập giá trên tường bên cạnh và nhiều người đi ngang đă thắp nến cầu nguyện tại chỗ.

 

Sinh viên Dasa Antelova kể: “Tin về cái chết đă thay đổi mọi sự, không chỉ với chúng tôi, mà với cả thế hệ cha mẹ chúng tôi nữa. Cha mẹ chúng tôi đă câm nín từ năm 1968, v́ sợ bị đàn áp. Nhưng giờ đây, họ cũng phát rồ lên chẳng khác ǵ giới trẻ. Các mẹ, cả các bà cụ nữa, đều theo sinh viên và công nhân xuống đường. Có thể nói là vui và rất phấn khích, nhưng ai nấy cũng rất quyết tâm.”

 

Chính quyền không nghĩ ra được cách phản ứng nào khác, ngoài việc cho bắt giam Peter Uhl v́ tội phao tin đồn nhảm.

 

Âm mưu ly kỳ

 

Chế độ chia rẽ sâu sắc. Câu chuyện về Martin Smid là bằng chứng. Chiến dịch “thanh kiếm và lá chắn” của Đảng trở thành gậy ông đập lưng ông.

 

Thường th́ thuyết âm mưu các kiểu dễ bị bác bỏ, ngay cả tại Trung Âu dưới thời cộng sản, nơi có đầy dẫy các giả thuyết về mưu mô loại này. Nhưng đôi khi cũng có những âm mưu thật đàng sau các giả thuyết kia. Và đây là một vụ tiêu biểu.

 

Thực ra th́ chính cơ quan mật vụ Tiệp Khắc StB đă ngụy tạo ra “cái chết” của Martin Smid nhằm khích động sự giận dữ của quần chúng để từ đó loại bỏ Tổng Bí thư Jakes, cùng với Bí thư Thành ủy Praha, Miroslav Stepan, cũng như các nhân vật bảo thủ cứng rắn khác và thay bằng những nhân vật cải cách theo kiểu Gorbachev.

 

Nghe th́ có vẻ ly kỳ, nhưng đây không phải là kịch bản một phim trinh thám, mà là một âm mưu có thật với chứng cớ chính xác, được tiết lộ qua một cuộc điều tra do nhà nước hậu cộng sản tiến hành.

 

Kế hoạch này là chiêu thức của tướng Alois Lorenc, trùm mật vụ StB, và một nhóm nhỏ các thành phần cấp tiến trong Đảng. Sau khi quan sát các diễn biến vừa xảy ra tại Ba Lan và Hungary, họ cho rằng cách duy nhất để khống chế phe đối lập là t́m cách thương lượng ở vị trí kẻ mạnh, vào lúc phe đối lập chia rẽ.

Cùng lúc, có một kế hoạch quan trọng khác, mang mật danh “Wedge”, là xâm nhập phe đối lập và t́m ra nhân vật sẵn ḷng thỏa hiệp với phe cộng sản cấp tiến.

 

Toàn bộ kế hoạch quả là loằng ngoằng, dựa trên phán đoán sai, và hoàn toàn không nắm bắt được bản chất cũng như tính cách của phe đối lập Tiệp Khắc. Tuy nhiên, đó là một kế hoạch táo bạo.

 

Kế hoạch hành động chi tiết được vạch ra khi StB biết sẽ có cuộc diễu hành lớn của sinh viên nhân ngày tưởng niệm Opletal. Nhân vật trung tâm trong màn kịch này là trung sĩ Ludvik Zifcak, một nhân viên StB trẻ, theo lệnh, anh đột nhập vào hàng ngũ sinh viên chống đối ngầm. Với bài bản đúng kiểu “xách động”, anh là một trong những lănh tụ sinh viên trong cuộc diễu hành tiến về Nghĩa trang Quốc gia. Và khi cuộc diễu hành kết thúc chiều hôm đó, th́ anh là một trong những người mạnh miệng hô to “Tiến về Quảng trường Wenceslas”. Anh biết sẽ có một cái bẫy cài sẵn chờ sinh viên đến. Khi bạo động diễn ra anh t́m cách tránh đ̣n, rồi giả vờ nằm chết trên đường.

 

Cô gái tên Drahomira Drazska, người sau này cũng lặn mất tăm, là một mật vụ khác. Cô nhận lệnh đưa tin cho Uhl rằng một sinh viên đă chết.

 

Liên Xô biết được đến đâu về âm mưu này, hoặc nhân vật Liên Xô nào thực sự biết chuyện? Đến nay, đây vẫn c̣n là dấu hỏi. Vào lúc công an đang đánh đập sinh viên biểu t́nh tại trung tâm Praha th́ trùm StB, tướng Lorenc, đang ăn tối với trùm mật vụ KGB chi nhánh Tiệp Khắc, tướng Gennady Teslenko, và nhân vật số hai của KGB, tướng Viktor Grushko, người vừa đến Praha mấy ngày trước đó.

 

Lát sau, họ cùng nhau đến tổng hành dinh StB, một ṭa nhà kiếng và bê tông xám u ám trên Đường Bartolomejska, không xa Quảng trường Wenceslas. Nhưng ông trùm StB Lorenc vẫn tiếp khách KGB như b́nh thường. Điều đó cho thấy Liên Xô không can thiệp trực tiếp vào kế hoạch này. Âm mưu dạng này cũng không phải là loại hành động mà những người thân cận với Gorbachev lúc đó đề bạt, v́ rủi ro th́ quá cao c̣n mục tiêu th́ lờ mờ.

 

Những kẻ chủ mưu cũng chọn được ứng viên cho vị trí lănh đạo, đó là ông Zdenek Mlynar [chồng bà Rita Klimova, nói đến ở đầu chương], người mà họ nghĩ sẽ tiến hành các cuộc cải cách kiểu Mùa Xuân Praha và họ sẽ ủng hộ ông. Nhưng ông Mlynar không c̣n là người cộng sản từ lâu, ông từng sống nhiều năm lưu vong khá thoải mái tại Vienna, Áo, và cũng chẳng muốn dính líu ǵ đến âm mưu này.

 

Thật hiếm có âm mưu nào mà lại phức tạp đến thế, tính toán sai đến thế, và thất bại thảm hại đến thế.

 

Người Tiệp Khắc không nổi dậy để đạp đổ những quá quắt của đường lối Stalin kiểu mới. Mà họ nổi dậy để thoát ách cộng sản, và đặc biệt thoát ách thống trị của người Nga.

 

Như trung sĩ “xác chết” Zifcak nói, anh và những kẻ tham gia âm mưu kia chỉ muốn cứu văn chủ nghĩa cộng sản. Nhưng, thay v́ cứu văn, họ đă góp phần làm nó kết liễu nhanh hơn.

 

Cách mạng từ nhà hát

 

Trong khi cuộc cách mạng tưởng tượng đang diễn ra trong đầu các ông trùm mật vụ, th́ cuộc cách mạng thật lại diễn ra trên đường phố Praha và trong một nhà hát h́nh hộp gần Quảng trường Wenceslas, có tên là “Đèn Thần”.

 

Khi xảy ra vụ sinh viên biểu t́nh bị đánh th́ Vaclav Havel đang ở miền quê Bohemia. Ông trở về Praha vào chủ nhật 19 tháng 11. Ông hiểu rằng khi Bức tường Bá Linh sụp đổ th́ chế độ cộng sản Tiệp Khắc cũng sắp đến ngày tàn, nhưng không biết ngày tàn đó sẽ đến vào lúc nào và đến ra sao. Nhưng rơ ràng, nó cần một cú hích.

 

Khi ông trở về thành phố, th́ một nhóm bạn gồm các nhà bất đồng, các nhà hoạt động đối lập đă tụ tập sẵn tại căn hộ chật nhưng lịch lăm của ông nằm bên bờ sông, nh́n ra thấy được Lâu Đài, đầu năo quyền lực của chế độ.

 

Các bạn muốn ông đứng ra lănh đạo cuộc đấu tranh. Và từ phút đó, ông giữ vai tṛ chủ chốt của cuộc Cách Mạng Nhung. Ông không c̣n là một trí thức hay e thẹn và đầy hoài nghi nữa, mà trở thành một người có quyền lực, mạnh mẽ và quyết đoán. Có thể nói ông là một chiến thuật gia chính trị đáng gờm.

 

Vào lúc đó, với phần lớn dân chúng Tiệp Khắc, Havel vẫn c̣n là một cái tên xa lạ. Theo lời tiểu thuyết gia Tiệp Khắc Ivan Klima, người biết Havel trong nhiều năm và không phải lúc nào cũng đồng ư với ông th́ “Havel chưa được nhiều người biết đến, hoặc người ta chỉ nghe nói ông là con một nhà tư bản giàu có, cũng đă từng vào tù ra khám. Nhưng lúc ấy, khí thế cách mạng bao trùm cả nước đă khiến quần chúng thay đổi thái độ… Trong không khí hừng hực lúc đó, một cá nhân bỗng trở thành biểu tượng cho cảm xúc của quần chúng và đại diện được cho sự phấn khích của đám đông… Chỉ trong vài ngày, Havel đă trở thành biểu tượng của cách mạng, người sẽ dẫn dắt xă hội ra khỏi khủng hoảng.”

 

Ưu tiên lớn nhất lúc bấy giờ, theo lời Havel kể với cộng sự, là h́nh thành một nhóm thống nhất, một tiếng nói có thể đại diện cho phe đối lập, để khi thời cơ đến, có thể thương lượng với chế độ về bàn giao quyền lực trong ôn ḥa.

 

Havel nhấn mạnh, việc đầu tiên là phải hợp sức hủy bỏ chế độ toàn trị. Nếu có bất đồng th́ bất đồng sau này trong quá tŕnh xây dựng nền dân chủ.

 

Havel gọi cho Rita Klimova mời bà làm thông dịch viên cho ông trong một cuộc họp báo với các phóng viên nước ngoài. Đó là một bước khôn ngoan. Havel nói tiếng Anh tốt, nhưng với giọng Tiệp khá nặng, và ông tin rằng bà Klimova, với tiếng Anh giọng New York pha Trung Âu cộng thêm sự hóm hỉnh của bà sẽ chinh phục được các phóng viên phương Tây. Và ông đă không sai.

 

Ông tuyên bố: “Những lư tưởng mà chúng tôi đă lao tâm khổ tứ trong nhiều năm để theo đuổi, và v́ đó mà chúng tôi vào tù ra khám, bắt đầu trở thành hiện thực và thể hiện được khát khao chung của người dân.” Cuối cùng th́ người Tiệp Khắc cũng đă bắt đầu thức dậy, thoát khỏi trạng thái tŕ trệ lâu nay.

 

Diễn đàn Dân sự

 

Đầu tiên, họ cần một tổng hành dinh. Hôm trước, các diễn viên kịch tại nhà hát đă tuyên bố đ́nh công cùng sinh viên học sinh. V́ vậy, nhà biên kịch của chúng ta đă có thể “đạo diễn” cuộc đấu tranh của ông từ trong ḷng một nhà hát. 10 giờ đêm hôm đó, ông vào ở hẳn trong nhà hát Đèn Thần.

 

Các suất diễn cho vở kịch kinh điển thể loại biểu hiện The Minotaur của Friedrich Dürrenmatt được hoăn lại trong khi dân Tiệp Khắc xuống đường lật đổ chính quyền.

 

Đến nửa đêm, mọi người đồng ư với tên gọi mới, Civic Forum, Diễn đàn Dân sự, và đưa ra loạt tuyên bố và yêu cầu đầu tiên.

 

Diễn đàn Dân sự công bố ḿnh là “người phát ngôn đại diện cho quần chúng Tiệp Khắc vừa trải qua chấn động sâu sắc v́ vụ giết hại dă man sinh viên biểu t́nh ôn ḥa.” Thoạt đầu, họ có bốn yêu cầu:

- Yêu cầu các lănh đạo cộng sản chịu trách nhiệm đè bẹp Mùa Xuân Praha và đàn áp thời kỳ “b́nh thường hóa” phải từ chức ngay lập tức, trong số có cựu Tổng Bí thư Gustav Husak, và Tổng Bí thư đương nhiệm Milos Jakes.

 

- Yêu cầu các Bí thư Thành ủy Praha, Miroslav Stepan, các quan chức chỉ đạo cuộc tấn công vào sinh viên hai ngày trước đó phải từ chức.

 

- Yêu cầu mở một cuộc điều tra chính thức và độc lập về các cuộc biểu t́nh ngày 17 tháng 11.

 

- Yêu cầu thả ngay tất cả các tù nhân chính trị.

 

Ngay sau khi đưa ra yêu cầu, Havel nói nửa đùa nửa thật rằng đây là lúc Nga sẽ xua quân Tiệp lần nữa, chỉ khác là, vẫn theo lời Havel, lần này th́ Điện Kremlin sẽ đứng về phía ông nhiều hơn là sát cánh với chế độ cầm quyền.

 

Biểu t́nh sau giờ làm việc

 

Sáu ngày sau đó, tối nào cũng vậy, những cuộc biểu t́nh khổng lồ đă tràn ngập Quảng trường Wenceslas. Hầu hết mọi người sau giờ làm việc là ra biểu t́nh.

 

Cũng giống như những ǵ diễn ra tại Đông Đức, cuộc cách mạng diễn ra trong trật tự và rất lịch sự. Khi các cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp đ́nh công để biểu t́nh th́ họ lại sắp xếp thi đấu thêm 90 phút vào chiều chủ nhật, để người hâm mộ không mất trận đấu nào.

 

Nhạc sĩ Ondrej Soukup nhận xét: “Mỗi ngày trôi qua là một ngày dân chúng cảm thấy ḿnh mạnh mẽ hơn, và đứng thẳng lưng hơn. Tôi có cảm tưởng như tảng đá nặng đè trong ḷng suốt 20 năm vừa qua giờ đă được gỡ bỏ. Người Tiệp chúng tôi thấy ḿnh đường hoàng hơn. Chúng tôi đă quá hèn mọn. Nhưng giờ chúng tôi bắt đầu cảm thấy tự hào. Quả là một cảm giác phi thường.”

 

Công an không động tịnh ǵ khi đám đông biểu t́nh mỗi lúc một đông. Vào ngày thứ hai 20 tháng 11, có đến 300.000 người biểu t́nh, dù trời lạnh như cắt. Thỉnh thoảng tuyết rơi, nhưng tuyết cũng chẳng thể làm nguội bầu máu nóng và ḷng khấp khởi hưng phấn của mọi người. Người ta không c̣n nghi ngại nhau, ngược lại, đó là lần đầu tiên trong hai thập niên họ có kể cho nhau nghe với sự tin cậy về những hy vọng và ước mơ của ḿnh.

 

Một số diễn văn được đọc lên. Nhưng nhiều hơn nữa là âm nhạc. Ban nhạc rock do nghệ sĩ rất nổi tiếng của Tiệp Khắc, Michale Kocab, một người bạn của Havel, mang cả hệ thống âm thanh đến biểu diễn.

 

Khi nhạc dứt th́ âm thanh nghe được rôm rả nhất chính là tiếng lắc ch́a khóa của hàng trăm ngàn người, tiếng lắc leng leng dội quanh quảng trường và lan ra cả trung tâm Praha. Tiếng lắc ch́a khóa gửi đến các ông trùm cộng sản thông điệp rằng “Đến giờ rồi! Đi thôi các ông ơi!”

 

Những cuộc biểu t́nh khổng lồ tương tự cũng diễn ra tại các thành phố và thị trấn khác trên cả nước, kể cả những nơi như Brno và Ostrava, nơi không hề có hoạt động đối lập chính trị nào trong suốt 20 năm trước đó.

 

Tại Bratislava, Ủy ban Bảo vệ Người bị Ngược đăi, viết tắt là VONS, tổ chức kết nghĩa của Hiến chương 77, được thành lập từ cuối thập niên 1970 nhưng chỉ có một ít thành viên, nay trở thành chi nhánh trung tâm của Hiến chương 77 tại Slovakia, nơi Alexander Dubcek xuất hiện trở lại như một nhân vật chính trị. Khi ông lên tiếng ủng hộ các cuộc biểu t́nh tại Quảng trường Wenceslas, hầu như cả thành phố đều hoan hô ông vang dội.

 

Mùi cách mạng và đồng thuận

 

Bên trong nhà hát Đèn Thần lúc đó lúc nào cũng vang lên âm thanh ŕ rào của những hoạt động náo nhiệt. Đám đông trong nhà hát cũng thật đa dạng. Như giáo sư Timothy Garton Ash, người có mặt nhiều giờ để tiếp cận, tṛ chuyện với nhiều người tại chỗ kể lại th́ “căn pḥng đầy mùi khói thuốc, mùi mồ hôi, mùi áo choàng ẩm và mùi cách mạng!”

 

Havel đă khéo léo đưa được những con người thuộc nhiều thành phần có quan điểm hoàn toàn đối nghịch ngồi lại với nhau với một mục đích duy nhất: Loại bỏ chủ nghĩa toàn trị. Có những người theo chủ nghĩa Trosky, có người cộng sản cấp tiến, có các nhà bảo vệ môi trường, bảo vệ nữ quyền, các nhà hoạt động Công giáo cánh hữu, các mục sư Calvin, và các nghệ sĩ nhạc rock với ước muốn đơn giản là được tự do sáng tác thứ nhạc ḿnh thích.

 

Người th́ mặc quần jeans, người th́ mặc đồng phục công nhân, cứ thế họ đến Đèn Thần một lúc vào giờ ăn trưa hoặc cuối giờ chiều, trước khi trở lại với công việc kiếm sống của ḿnh.

 

Cũng nên nhắc lại là rất nhiều người trong số này, vào thời kỳ Mùa Xuân Praha 1968 họ từng là luật sư, là nhà văn có tác phẩm được in, là đảng viên cộng sản, hoặc là giáo sư, giới khoa bảng. Họ bị sa thải khi Mùa Xuân Praha bị đàn áp. Giờ đây, họ hoạt động chính trị bán thời gian trong khi vẫn là công nhân, là thợ điện, là nhân viên văn pḥng toàn thời gian.

 

Một trong những nhân vật hàng đầu của Diễn đàn Dân sự là ông Jiri Dienstbier, một người luôn tươm tất và có khả năng sáng tạo đến bất ngờ. Ông từng là một trong những phóng viên nổi tiếng nhất của Tiệp Khắc, một thông tin viên năng nổ cho hăng tin nước ngoài, cho đến khi ông bị sa thải vào mùa thu 1968. Từ đó, ông làm bảo vệ. Giờ đây, nhiều khi đang họp dở dang ở Đèn Thần ông lại phải đi, v́ đă đến giờ đốt ḷ ở ṭa nhà ông làm bảo vệ.

 

Miệng mạnh, chân chùn

 

Trước sự kiện đang diễn ra, những người cộng sản Tiệp Khắc chia rẽ trầm trọng.

 

Tổng Bí thư Jakes, Bí thư thành ủy Stepan và những người Stalin cựu trào như Jan Fojtik th́ muốn tiếp tục đàn áp thẳng tay bằng công an mật vụ.

 

Họ định áp đặt thiết quân luật vào sáng 19 tháng 11. Ban đầu, Bộ trưởng Quốc pḥng Jaroslav Vaclavik c̣n đề nghị dùng “biện pháp quân sự”, điều xe tăng vào những điểm trọng yếu quanh thủ đô, đặt không quân Tiệp trong t́nh trạng báo động sẵn sàng tác chiến.

 

Nhưng những biện pháp vừa kể không c̣n thực tế nữa vào giai đoạn này. Và đă không hề có bất cứ binh sĩ nào được lệnh rời căn cứ trong suốt thời gian diễn ra Cách Mạng Nhung.

 

Tổng Bí thư Jakes triệu tập một loạt các phiên họp với phe cứng rắn. Họ đưa ra những đe dọa nghe rợn tóc gáy nhưng chẳng được ai thi hành. Jakes tuyên bố: “Phải lấy sức chọi sức! Chúng ta không thể ngồi yên giương mắt nh́n hành vi của các nhóm hoạt động ngoài ṿng pháp luật và bị nước ngoài giật dây. Những âm mưu khích động các thành phần thanh niên Tiệp có thể đưa xă hội vào ṿng khủng hoảng với hậu quả khó lường!”

 

Một người Stalin cựu trào sau này kể lại rằng: “Chúng tôi theo dơi những ǵ vừa xảy ra tại Bá Linh. Giới lănh đạo Bá Linh ngồi yên không làm ǵ cả, và ai cũng biết hậu quả ra sao. V́ vậy, một số chúng tôi quyết tâm phải làm ǵ đó, bằng được.” Quyết th́ quyết, cái khó là Đảng Cộng sản Tiệp Khắc lúc này đang tan ră.

Không phải trẻ con

 

Sáng thứ tư, ngày 22 tháng 11, Tổng Bí thư Jakes quyết định điều động một lực lượng có tên là “Dân Quân” đến dẹp biểu t́nh. Đây là quân đội riêng của Đảng, hoạt động bán thời gian, gồm 20.000 quân, được tuyển chọn từ những thành phần tuyệt đối trung thành, phần lớn là công nhân nhà máy, được trả lương ngoài giờ hậu hĩnh để tham gia các hoạt động tự nguyện vào cuối tuần và vài buổi tối mỗi tháng.

 

Lực lượng này không là một phần chính thức của quân đội hay của hệ thống an ninh quốc gia, nhưng họ được cho là sẵn sàng đứng ra bảo vệ những người cộng sản, như một chỗ dựa cuối cùng. Nhưng, lúc này, cả lực lượng dân quân cũng từ chối cứu Đảng.

 

Bí thư Thành ủy Stepan cố gắng vận động công nhân và dân quân tại một nhà máy thép lớn ở ngoại ô Praha đến dẹp sinh viên biểu t́nh. Stepan tuyên bố: “Chúng ta không muốn bị một đám trẻ con chỉ đạo.” Nhưng thay v́ đồng t́nh, đám đông đă la lối đáp lại: “Chúng tôi cũng không phải trẻ con!”

 

Diễn đàn Dân sự kêu gọi một cuộc tổng đ́nh công ngày thứ hai 27 tháng 11, nhưng theo đúng kiểu của người Tiệp, chỉ trong hai tiếng đồng hồ mà thôi. Từ giữa trưa đến 2 giờ chiều.

 

Cuộc tổng đ́nh công được dùng như một biểu thị để thăm ḍ sức mạnh quần chúng. Khi có dấu hiệu cho thấy hầu như tất cả mọi công nhân Tiệp đều đồng ư tham gia đ́nh công, th́ ư chí của phe bảo thủ già nua trong Đảng tan thành mây khói.

 

Phó Thủ tướng Marian Calfa ngồi nghe ư kiến của phe cứng rắn, sửng sốt v́ họ không c̣n thực dụng như trước, không c̣n có phản ứng như thường thấy, và v́ họ không dám quyết định. Ông than văn: “Toàn bộ guồng máy công an và an ninh nằm trong tay chúng tôi. Vậy mà không ai có đủ dũng cảm, đủ nhạy bén, đủ bản lĩnh, nói chung là đủ những ǵ cần thiết để dùng vũ lực hoặc thuyết phục người khác rằng dùng vũ lực là cần thiết.”

 

Không nơi nương tựa

 

Tổng Bí thư Jakes được một quan chức cao cấp từ Điện Kremlin nói thẳng thừng rằng ông không thể chờ mong ǵ ở các lực lượng vũ trang Xô-viết, cũng không có bất cứ hỗ trợ chính trị nào để Jakes tiếp tục nắm quyền.

 

Gorbachev đă cử Valeri Musatov, một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong vai tṛ Trưởng ban Quốc tế Đảng Cộng sản Liên Xô, đến Praha để quan sát t́nh h́nh.

 

Điện Kremlin muốn có thông tin chính xác, v́ theo lời Musatov th́ vị đại sứ Xô-viết tại Praha, ông Viktor Lomakin, là người cực kỳ bảo thủ, ông ta không có bất cứ quan hệ nào ngay cả với những người cộng sản cải cách, huống hồ là với phe đối lập. Phái viên Musatov nói: “Ông đại sứ chỉ chăm chăm nói chuyện với cái được gọi là ‘nguồn thông tin sạch’, vốn chẳng có giá trị nào trong t́nh h́nh lúc đó.”

 

Không chỉ thế, Musatov c̣n làm một việc chưa từng có trong tư thế là một quan chức Xô-viết cao cấp, đó là ông đến họp với Diễn đàn Dân sự tại nhà hát Đèn Thần. Đó là một cú đánh trời giáng dành cho Đảng Cộng sản Tiệp Khắc và cho cá nhân Jakes.

 

Quân đội, cúm cách mạng và đài truyền h́nh

 

Trên thực tế, có thể nói phe cứng rắn đă giương cờ trắng đầu hàng vào tối ngày 22 tháng 11, khi Bộ trưởng Quốc pḥng Vaclavik tuyên bố trên truyền h́nh rằng “Quân đội sẽ không chống lại nhân dân. Chúng tôi sẽ không can thiệp.”

 

Lư do thật rơ ràng: binh sĩ sẽ không tuân lệnh cấp trên nếu được lệnh bắn vào người dân tay không.

Qua từng đêm, các cuộc biểu t́nh lại càng lớn mạnh. Quần chúng lúc này đi biểu t́nh vừa như đi giải trí, vừa như đi v́ khí thế chính trị dâng trào, dù nhiệt độ tại Praha xuống rất thấp dưới không độ vào ban đêm, và một dịch cúm khó chịu, mà người dân gọi vui là “cúm cách mạng”, đang quấy nhiễu người dân thành phố.

Trong lúc Đảng mất dần khả năng kiểm soát th́ đài truyền h́nh nhà nước lại càng táo bạo hơn. Lần đầu tiên đài cho truyền h́nh trực tiếp cuộc biểu t́nh đêm thứ tư, dù rằng phút cởi mở ấy rất ngắn ngủi. Ngay sáng hôm sau, công an đột nhập vào đài, sa thải ban giám đốc cấp cao và đặt một tay chân của Jakes, là Phó Thủ tướng Matek Lucan, làm tổng giám đốc. Nhưng nhân viên trong đài vẫn đ̣i hỏi phải tiếp tục truyền h́nh trực tiếp biểu t́nh.

 

Một thứ bán-kiểm-duyệt quái lạ được các bên đồng ư như sau: Cuộc biểu t́nh sẽ được truyền h́nh trực tiếp, nhưng chỉ trong một lúc, sau đó màn h́nh sẽ tắt để nhạc nhảy vui nhộn nổi lên, trước khi đài tiếp tục truyền h́nh trực tiếp biểu t́nh.

 

Thực ra kiểm duyệt kiểu đó cũng chẳng có tác dụng. V́ như đă diễn ra tại Đông Đức, hầu hết người dân Tiệp có thể bắt sóng các chương tŕnh nước ngoài, và dù không hiểu tiếng nước ngoài bao nhiêu, họ vẫn biết những ǵ đang xảy ra.

 

Xúc động và lạc điệu

 

Cuộc biểu t́nh xúc động nhất diễn ra vào thứ sáu, một tuần sau vụ sinh viên bị đánh đập.

 

Đám đông ước tính lên đến nửa triệu người. Bất ngờ, không báo trước, một người lưng hơi khom, nhưng nh́n thân thiện như một người ông đáng kính, với khuôn mặt đường hoàng, sáng bừng, vẫn c̣n đẹp so với tuổi 68, xuất hiện tại ban-công nh́n ra quảng trường.

 

Thoạt đầu, ít người nhận ra ông là ai. Rồi họ biết đó chính là Alexander Dubcek [vị Tổng Bí thư khơi mào cho Mùa Xuân Praha 1968, sau đó bị cộng sản thanh trừng] ông vừa từ Bratislava đến Praha buổi sáng hôm đó.

 

Thế là đám đông gào thét vỡ ̣a: “Dubcek na hrad, Dubcek na hrad” (“Dubcek về Lâu Đài” có nghĩa là “Chọn Dubcek làm Tổng thống”).

 

Đó là lúc người hùng của Mùa Xuân Praha tận hưởng giây phút được khẳng định ḿnh, được quần chúng vinh danh. Ông quay sang ôm một người khác cũng có mặt tại ban-công và cũng được quần chúng ḥ reo chào đón, Vaclav Havel.

 

Có thể nói đó là một đêm say mê và đầy kịch tính. Dubcek nói năng cứ như hai thập niên qua chưa hề tồn tại, về chủ nghĩa xă hội với khuôn mặt người. Ông nói: “20 năm trước, chúng ta t́m cách cải thiện chủ nghĩa xă hội, làm cho nó tốt đẹp hơn. Trong những ngày tháng đó, quân đội và công an đứng về phía nhân dân, và tôi tin chắc hôm nay điều đó sẽ xảy ra lần nữa.” Quần chúng vỗ tay đáng kể nhưng không sôi nổi như lúc ông xuất hiện.

 

Nhạc sĩ Ondrej Soukup kể rằng: “Chúng tôi không nghĩ ông ấy vẫn c̣n là cộng sản. Cũng không thất vọng lắm đâu, dù sao ông cũng là người hùng v́ dám đứng lên chống lại ách thống trị của người Nga. Nhưng vào thời điểm này, chúng tôi không tin cộng sản nữa, không muốn nghe ai rêu rao là nếu gặp điều kiện thuận tiện, chủ nghĩa cộng sản sẽ vĩ đại ra sao nữa.” Nhưng đó lại là những ǵ Dubcek nói trong đêm đó.

 

Khoảng một giờ sau khi xuất hiện trước công chúng, Dubcek và Havel cùng có mặt trong cuộc họp báo tại nhà hát Đèn Thần.

 

Một quan sát viên nhận xét rằng vị cựu Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Tiệp Khắc như vừa bước ra từ một bức ảnh trắng đen cũ kỹ, nói năng những điều cũ kỹ. Ông cứ nói về “khả năng có thể sửa đổi của chủ nghĩa xă hội nếu chúng ta biết tránh xa những sai lầm của nó!”

 

Havel có vẻ không thoải mái, các nhân vật khác của Diễn đàn Dân sự cũng không thoải mái trước quan điểm của Dubcek. Havel nói: “Chủ nghĩa xă hội là một cụm từ đă mất hết ư nghĩa tại đất nước chúng ta. Cứ nghe tới chủ nghĩa xă hội là tôi liên tưởng đến những nhân vật kiểu Tổng Bí thư Jakes!”

 

Vừa dứt lời th́ một thanh niên mặc quần jeans áo thun đi lên sân khấu, nói nhỏ vào tai Havel và Dubcek, hai ông nghe xong bèn nh́n nhau cười. Tin tức đă được loan đi là Tổng Bí thư Jakes và toàn bộ hàng ngũ lănh đạo của Đảng Cộng sản Tiệp Khắc đă từ chức.

 

Tiếng hoan hô vỡ ̣a điếc cả tai. Ai đó đưa ra một chai rượu Sekt. Dubcek ôm lấy Havel, và Havel nâng ly nói “Nước Tiệp Khắc tự do muôn năm!” Họ uống một hơi cạn ly.

 

Không một ai trong pḥng cầm được nước mắt.

 

Rocker và Thủ tướng

 

Các sĩ quan mật vụ StB cao cấp và thành phần ôn ḥa trong giới lănh đạo Đảng cũng t́m mọi cách để thương lượng với phe đối lập.

 

Thủ tướng Ladislav Adamec, 63 tuổi, người nổi tiếng nhất trong những người cộng sản cấp tiến, chính là người thương lượng với Havel để đưa ra cái kết cho chủ nghĩa cộng sản Tiệp Khắc.

 

Họ biết ḿnh không thể cứu văn chế độ, thật ra họ cũng chưa từng tin tưởng chủ nghĩa mà họ đă rêu rao suốt bao nhiêu năm trời.

 

Có thể nói, Thủ tướng Adamec trước hết là một người mê sự nghiệp, thứ hai là người hay hoài nghi, và thứ ba mới là người cộng sản, mà không phải là kẻ ác. Ông và nhóm thân cận muốn tự bảo vệ ḿnh, nhất là khỏi bị trừng trị nếu phe đối lập lên nắm quyền.

 

Trước hết, những cuộc thương lượng diễn ra trong bí mật. Adamec không muốn đồng nghiệp biết ḿnh đang nói chuyện với Diễn đàn Dân sự.

 

Havel cũng chỉ muốn công khai khi biết ḿnh đang thương lượng với đúng người cần gặp và chắc chắn hai bên có thể đạt được thỏa thuận. V́ vậy, Havel dùng một người đại diện là nhạc sĩ sáng tác Michael Kocab, một người bạn thân, đă gặp Adamec vài lần và biết gia đ́nh ông.

 

Kocab cao khẳng khiu, 35 tuổi, là ngôi sao nhạc rock nổi tiếng nhất Tiệp Khắc. Kocab từ trước đến giờ tuy không quá công khai đă bày tỏ thái độ chính trị, nhưng vẫn t́m được cách để mọi người biết ḿnh cảm nhận thế nào về chế độ. Ông đă khéo léo sống trong ṿng pháp luật và ngoài ṿng lao lư.

 

Kocab kể: “Cả hai bên biết cần phải thương lượng, nhưng đều muốn đưa ra những thỏa thuận cơ bản trước đă.” Buổi gặp gỡ đầu tiên, trong ṿng bí mật, diễn ra một ngày sau khi Diễn đàn Dân sự ra đời ngày 20 tháng 11. Kocab kể tiếp: “Thật lạ lùng là người ta cần đến một nhạc sĩ để bôi trơn cỗ máy thế này, nhưng đây là Tiệp Khắc mà! Khi Havel biết những người cộng sản sẵn sàng thương lượng, ông hiểu ngay thời của cộng sản đă hết rồi. Nhưng ông vẫn muốn biết họ nghiêm túc đến đâu. Adamec rơ ràng là muốn tiếp tục giữ một vai tṛ nào đó trong chính trị Tiệp Khắc, và việc nói chuyện với Havel là cách duy nhất để Adamec đạt mục tiêu này.”

 

Kocab gặp kín nhóm cộng sản cấp tiến vài lần. Ông sắp xếp để hai bên gặp chính thức vào chủ nhật 26 tháng 11, và cuộc họp đă diễn ra với một nghi thức khá khôi hài: Havel và Adamec, cả hai đều cười gượng gạo, ngồi đối diện nhau tại một chiếc bàn đông người, trong căn pḥng chật chội, đầy khói thuốc. Hai người đứng lên gần như cùng lúc, với cùng suy nghĩ. Rồi Havel nói: “Chào ông, ta chưa gặp nhau bao giờ, tôi tên Havel.” Adamec đáp: “Chưa, chưa bao giờ. Tên tôi là Adamec.”

 

Vài ngày sau, thương lượng nghiêm túc về việc chuyển giao quyền lực trong ôn ḥa đă diễn ra, trong khi đám đông khổng lồ vẫn tiếp tục chiếm ngự đường phố Praha.

 

Trong hai tuần tiếp theo, những người cộng sản hứa sẽ tổ chức bầu cử tự do vào mùa xuân sắp tới. Họ cũng hủy bỏ “vai tṛ lănh đạo của Đảng” cũng như hầu hết các nguồn tài lực ḿnh nắm giữ, và Husak cũng từ chức Chủ tịch nước.

 

Adamec t́m cách vớt vát một vị trí nào đó cho sự nghiệp của ḿnh nhưng đă thất bại thảm hại. V́ đám đông đă trở nên vô cùng lớn, các cuộc biểu t́nh được chuyển từ Quảng trường Wenceslas tới Công viên Letna, ngay cạnh trung tâm thành phố.

 

Adamec xuất hiện ngay cuộc biểu t́nh đầu tiên tại công viên, vào đêm trước khi các cuộc thương lượng bắt đầu. Trước đó, ông đă tự thêu dệt ḿnh như một nhà cải cách vĩ đại, v́ vậy, quần chúng hoan hô ông nhiệt liệt trước khi ông bắt đầu nói.

 

Câu đầu tiên, ông tuyên bố chính quyền đă chấp nhận các yêu sách của Diễn đàn Dân sự, và ông được hoan hô tưng bừng. Nhưng rồi ông bắt đầu “nhưng, nhị”, nói tới các các điều kiện này kia. Trên thực tế th́ ông không hề hứa hẹn điều ǵ, và như ngựa quen đường cũ, ông bắt đầu dùng ngôn từ Mác-Lê khi diễn thuyết. Ngay lập tức, ông bị quần chúng la ó phản đối kịch liệt, đến độ ông phải rời bục phát biểu và được đưa đi ngay để bảo tồn tính mạng.

 

Khởi đầu mới

 

Mặc dù Havel không có vai tṛ ǵ chính thức nhưng trên thực tế, thành phần chính quyền mới được công bố vào ngày 7 tháng 12 là do ông lựa chọn.

 

Bộ trưởng Bộ Nội vụ là nhà bất đồng chính kiến người Slovak, cũng là nhà vận động dân quyền, ông Jan Carnogursky, công việc mới của ông là chỉ huy sở mật vụ, dù chỉ vài ngày trước đó ông c̣n bị giam giữ ở ngay sở mật vụ.

 

Bác nhà báo kiêm bảo vệ Jiri Dienstbier th́ được chọn làm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao.

 

Vị trí Thủ tướng thuộc về Phó Thủ tướng của chế độ cộng sản cũ, ông Marian Calfa. Havel giải thích rằng đất nước Tiệp Khắc cần một số người có kinh nghiệm điều hành chính quyền, cũng như cần một số trí thức. Havel nói “Calfa làm được việc” trong khi cộng sự của Havel tỏ vẻ nghi ngại.

 

Havel dễ dàng đánh bại Dubcek để được chọn vào ghế Tổng thống. Thực ra th́ cũng chẳng có một cuộc đọ sức nào đúng nghĩa giữa hai ông. V́ ngay từ đầu tháng 12, khi các chiến thuật gia của Diễn đàn Dân sự bắt đầu tính toán đến ứng viên tiềm năng th́ gần như không có bất cứ tranh căi hay bất đồng nào. Kể cả người theo phái Trosky, Petr Uhl, và người Công giáo bảo thủ, Vaclav Benda, cũng đều nói một điều như nhau, gần như cùng lúc: “Phải là Vaclav Havel thôi.”

 

Dubcek tuy được đông đảo quần chúng kính trọng, nhưng càng lúc càng có vẻ lỗi thời. Ông trở thành phát ngôn viên Quốc hội.

 

Có thể nói vui rằng Havel đă điều động cuộc cách mạng, và cuộc chuyển giao quyền lực ngay sau đó, giống như điều động một vở diễn lớn trên sân khấu chính trị.

 

 

 

 


 


 

 

  http://www.chinhnghia.com/

http://chinhnghiaviet.informe.com/forum/

http://nguoidalat.informe.com/forum/

http://chinhnghiamedia.informe.com/forum/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Your name:


Your email:


Your comments: