Kỷ niệm 40 năm Hiệp Định Paris 1973 (I)

Lê Quế Lâm

Hội nghị Paris, 23/1/1973.

Năm nay 2013, kỷ niệm 40 năm Hiệp định Paris 27/1/1973 chấm dứt chiến tranh VN. Trước khi ký kết, TT Thiệu đã trách Kissinger “thông đồng” với Liên Xô và Trung Cộng để bán đứng MN, nên sau đó ông ta chống đối hiệp định đến cùng. Sau 1975, nhiều người còn lập luận, HK bỏ rơi MN tự do để dồn sức ủng hộ Do Thái ở Trung Đông vì lẽ Kissinger gốc Do Thái. Hoặc HK coi thị trường Trung Quốc to lớn hấp dẫn hơn so với miền Nam VN v.v.

Còn phía Cộng sản, mới đây trong sách Bên Thắng Cuộc, tác giả Huy Đức tiết lộ năm 1972 khi Mao Trạch Đông tiếp Nixon, Lê Duẩn tuyên bố với thuộc hạ “Chúng ta đã bị bán rẻ cho Mỹ để người Trung Quốc thay Đài Loan ngồi vào chiếc ghế ở Hội đồng Bảo An LHQ”. Khi Chu Ân Lai giải thích “chính sách mới của TQ đối với Mỹ là dẫn đến hòa bình ở Đông Dương”, Lê Duẩn trả lời: “Các đồng chí đã bán đứng chúng tôi”. CSVN tố cáo TC phản bội, thỏa hiệp với Mỹ nên sau khi HĐ Paris 1973 ra đời, Chu Ân Lai đã khuyên Duẩn “nên thư giản và xây dựng lực lượng. Trong khoảng 5 đến 10 năm tới nên để miền Nam VN, Lào và Campuchia hòa bình, độc lập và trung lập”

Một hiệp định hòa bình kết thúc cuộc chiến kéo dài gần 30 năm (1946-1973) gây biết bao tang thương cho dân tộc đều bị hai lãnh tụ hai miền Nam Bắc chống đối. Cả hai đều lên án đồng minh của mình phản bội, bán đứng đất nước. Hậu quả, chiến tranh lại kéo dài đến 1989, đất nước tụt hậu nặng nề. Sau khi “chiến thắng” Mỹ, CSVN hợp tác toàn diện với LX qua hiệp ước hữu nghị ký ở Mạc Tư Khoa ngày 3/11/1978 giữa Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng và Brezhnev. Qua hiệp ước này, TC lên án Hà Nội là phường vong ân bội nghĩa nên “dạy cho bài học”.

Đến tháng 9/1990, tại hội nghị Thành Đô ở TQ, dưới sự chứng kiến của Cố vấn Phạm Văn Đồng, các ông Đỗ Mười, Nguyễn Văn Linh và Lê Đức Anh đã thoả thuận với Giang Trạnh Dân, từ nay CSVN hợp tác toàn diện với TC. Hai hiệp ước Việt Trung ký kết hồi cuối thập niên 1990, VN mất một phần đất và biển, điển hình là ải Nam Quan và một phần thác Bản Giốc. Còn hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa trước đây thuộc VNCH, nay đất nước thống nhất, TC viện dẫn Công hàm của Phạm Văn Đồng gởi Chu Ân Lai năm 1958 đã thừa nhận hai đảo thuộc TQ. Thảm trạng của đất nước có phải do HK đã bán đứng MN hay do lỗi lầm của những người lãnh đạo đất nước, tùy sự phán xét của đồng bào. Trong bài này, tác giả chỉ đề cập đến HĐ Paris 1973.

Các lãnh tụ CSVN luôn cho rằng HK đã thất bại trong cuộc chiến VN. TT Phạm Văn Đồng đã nói với một ký giả Mỹ hồi năm 1985: “Cuộc tổng công kích Tết Mậu Thân là một chiến thắng to lớn buộc HK phải xuống thang chiến tranh, đi vào đàm phán và bắt đầu rút quân khỏi MNVN. Bốn năm sau HK lại thất bại trong chiến dịch oanh tạc Hà Nội trong mùa Giáng sinh 1972 nên phải tiếp tục cuộc đàm phán đi đến ký kết hiệp định Paris ngày 27/1/1973” .

Đó cũng là lập luận của Lê Đức Thọ “cuộc tổng công kích Tết Mậu Thân là một chiến thắng to lớn buộc Hoa Kỳ phải xuống thang chiến tranh đi vào đàm phán và ký hiệp định Paris 27/1/1973. Hiệp định là một bước kết thúc để đuổi Mỹ ra khỏi miền Nam Việt Nam. Giai đoạn sau là đánh đổ toàn bộ ngụy quyền Sài Gòn”.  (Phạm Văn Đồng, Lê Đức Thọ, Văn Tiến Dũng, Nguyễn Cơ Thạch, Vì sao Mỹ thất bại trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1986, Tr.7-9-15)

Qua thời gian, những sự thật lịch sử lần lượt được sáng tỏ. Trận Tổng tấn công Tết Mậu Thân 1968  không phải là “một chiến thắng to lớn” mà là một thất bại nặng nề của CS, phần lớn là Lực lượng Vũ trang của MTGPMN. Chi tiết này được Thượng tướng Trần Văn Trà, nguyên Tư lịnh Lực lượng vũ trang Giải phóng MN tiết lộ trong tác phẩm “Chung Một Bóng Cờ” (về Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam) do Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia ở Hà Nội phát hành năm 1993. Trong bài viết tựa đề “Thắng lợi và suy nghĩ về thắng lợi”, Trần văn Trà đã công khai phê phán Bộ Chính trị Đảng CSVN “đã sa vào ước muốn không thực tế” khi mở ra trận tổng tấn công Tết Mậu Thân. Đó là một kế hoạch “hoàn toàn không thực tế, không thể nào thực hiện nổi, vượt quá sức lực của ta -lực lượng chỉ bằng 1/5 của Mỹ và quân đội Sàigòn- và coi thường khả năng và sự phản ứng của Mỹ. Thực hiện một quyết định như vậy mà Bộ Chính trị chỉ dành cho các cấp ở chiến trường có ba tháng” (Tr.305).

Hậu quả là “ta đã giá đắt, hàng vạn chiến sĩ và cán bộ ưu tú trong đó có một số cán bộ cao cấp đã ngã xuống trên chiến trường”. (Tr.313) “Chính vì bị thiệt hại nhiều về người và phương tiện mà trong điều kiện của ta khó bổ sung kịp thời, nên trước cuộc phản kích điên cuồng và công cuộc bình định cấp tốc của địch sau đó vào năm 1969-1970 trong kế hoạh Việt Nam hóa chiến tranh, ta đã gặp vô vàn khó khăn, địch đẩy ta ra xa đô thị, chủ lực dạt về biên giới, nhiều vùng nông thôn ta mất quyền làm chủ, cơ sở phường xã của ta bị thiệt hại nặng nề”. (Trang 309)

Năm 1982, một người rất có uy tín trong phong trào phản chiến trước đây, đã nhận định về biến cố Tết Mậu Thân: “Đã có lúc người ta nói rằng sự thành công của Việt Cộng chống lại Diệm rồi sau đó là Thiệu, chứng tỏ rằng nhân dân MNVN đã không ủng hộ các chính phủ chống Cộng tại Sàigòn, nhân dân hoan hỉ đón mừng CS như những anh hùng giải phóng quốc gia. Nhưng thay vì nổi dậy đi theo VC hồi Tết 1968, thì nhân dân ấy đã đánh lại VC. Và khi cuộc tấn công ngưng thì cán bộ của VC đã bị tiêu diệt. Sau đó trở đi thì Bắc Việt đã tham dự đến 80% các trận đánh tại MN và không còn cách nào để gọi cuộc chiến ấy là chiến tranh có tính chất dấy loạn nội bộ, hoặc gọi là thứ chiến tranh của nhân dân nữa. Sự thật là CS đã thua cuộc chiến tranh nhân dân và sau cùng (1975) chúng đã thắng nhờ các phương tiện và khí giới tối tân của chiến tranh qui ước, chớ không phải nhờ các du kích quân mặc đồ bà ba đen”. (Norman Podhoretz, Why We Are In Vietnam, Simon & Schuster, NY, 1982, PP. 171/173)

Trong hồi ký, tướng Westmoreland, cựu Tư lệnh Quân lực Mỹ ở VN có đề cập đến biến cố Tết Mậu Thân: “Nhìn chung thì địch thật tình không muốn nhắm vào các cơ sở Mỹ mà chỉ đánh vào các cơ sở VN. Sự thể là hầu như các cơ sở Mỹ trên toàn quốc không bị VC tấn công. Vào lúc đó, muốn tấn công một cơ sở VN nào, địch cũng phải đi ngang qua cơ sở Mỹ. Điều này tạo cho mọi người mối hoài nghi là Mỹ và VC cấu kết với nhau để VC đánh VNCH...Nói chung cuộc tấn công Tết Mậu Thân là trận chiến giữa người Việt với nhau”. (Hồi ký cựu Đại tướng William C. Westmoreland (Nguyên tác A Soldier’s Report) Duy Nguyên dịch sang Việt ngữ, California, 8/1996, Tr. 473-74)

Việc báo chí Mỹ loan tin trên trang nhất với tựa đề lớn “Sứ quán HK tại Sàigòn đã bị CS chiếm”, tướng Westmoreland cho biết: “Vụ tấn công tòa đại sứ HK, cơ sở Mỹ duy nhất tại Sàigòn bị địch chiếu cố rõ ràng mang tính chất tác động tâm lý mà địch muốn nhờ tay báo chí Mỹ thực hiện giùm”. Đích thân ông đến thị sát, “thi thể 15 đặc công VC, 5 quân nhân Mỹ và 4 cảnh sát Việt còn nằm rãi rác trong khuôn viên tòa đại sứ. Không một tên VC nào lọt vào được bên trong tòa đại sứ, thì một phóng viên lại trích dẫn tin đồn vô căn cứ để tường thuật nghịch lại. Thái độ của các phóng viên rõ ràng đã góp phần vào mặt trận tâm lý mà địch đang bày ra để chiến thắng công luận Mỹ ngay tại HK”.

Loan tin thất thiệt, báo chí Mỹ đã giúp chính quyền của họ đạt được mục tiêu đưa BV vào bàn hội nghị. Hà Nội đến Paris thương thảo với Mỹ trong tư thế là kẻ chiến thắng, chớ không phải bị đe dọa bởi bom đạn của Mỹ. Dù có sức mạnh, song đưa Hà Nội vào bàn đàm phán là một việc vô cùng khó khăn. Sau đó trong hội nghị hòa bình ở Paris, HK còn gặp nhiều trở ngại hơn nữa, vì sự chống đối của bạn lẫn thù và áp lực của các nhóm phản chiến.

Hội nghị hai bên HK & VNDCCH: Cuộc đàm phán bắt đầu từ 13/5/1968 giữa Harriman và Xuân Thủy. Hà Nội đòi HK ngưng oanh tạc Bắc Việt vô điều kiện và nói chuyện với MTGPMN. HK đồng ý nhưng Miền Bắc phải chấm dứt xâm nhập vào MN, tôn trọng vùng phi quân sự và chấp nhận VNCH tham gia cuộc thương thuyết. Bắc Việt cho rằng cuộc chiến ở MN diễn ra giữa MTGPMN và Mỹ, vì vậy HK phải nói chuyện với MTGPMN.

HK phản bác rằng MTGPMN không có cơ sở pháp lý, quân đội của họ phần lớn từ miền Bắc lén lút đưa vào, mọi chỉ đạo chủ yếu từ Hà Nội. Trái lại VNCH là một thực thể có hiến pháp, có quân đội, có dân, hoạt động công khai có bang giao với quốc tế. Và thực tế là miền Bắc đã đưa quân vào MN để gây chiến còn quân đội HK vào MN là đáp lại lời yêu cầu của chính phủ và nhân dân MN để chống lại sự xâm lược của miền Bắc. VNCH là một nước độc lập nên VNDCCH và HK không có quyền định đoạt vận mạng chính trị của họ. Vì vậy hai bên phải tìm cách chấm dứt chiến tranh, để nhân dân MN tự quyết định tương lai của họ là điều hợp lý.

Hà Nội nói rằng nếu Mỹ muốn chấm dứt chiến tranh thì phải ngưng dội bom miền Bắc và phải nói chuyện với MTGPMN. Nếu MTGPMN chấp nhận VNCH thì mới có hội nghị bốn bên. Trong khi HK chỉ muốn nói chuyện với Hà Nội với đề nghị cả hai đều rút quân khỏi MN. Công việc chính trị MN sẽ do hai bên MN quyết định, không có sự can thiệp từ bên ngoài. Một trở ngại lớn tại nẩy ra vì TT Thiệu tuyên bố không tham dự cuộc hòa đàm nếu có sự hiện diện của MTGPMN. Ông chỉ muốn nói chuyện trực tiếp với Hà Nội.

Sau 6 tháng thương lượng, cuối cùng Mỹ chấp nhận ngưng ném bom toàn diện BV và Hà Nội đồng ý cuộc họp bốn bên. Ngày 31/10/1968, TT Johnson tuyên bố HK đã bước vào giai đoạn đàm phán thực sự”. Ông ra lịnh ngưng hoàn toàn các chiến dịch dội bom MB và mở rộng cuộc thảo luận ở Paris có sự tham dự của VNCH và MTGP, tuy nhiên, sự tham dự của MTGP không có nghĩa là HK đã công nhận họ. Hôm sau TT Thiệu công khai tuyên bố không gởi phái đoàn VNCH đến bàn đàm phán.

Trong hồi ký “Gọng Kèm Lịch Sử” (Chương 28: Vụ Anna Chennault) ông Bùi Diễm -cựu Đại sứ VNCH tại HK tiết lộ, khi ông đến Bộ Ngoại giao thông báo quyết định của TT Thiệu, Thứ trưởng Ngoại giao Bundy tiếp ông “một cách cộc lốc, lạnh lùng”. Bundy xoay lưng về phía người khách “như thể không muốn đối diện” với tiếng gằn giọng liên tiếp “thiếu đứng đắn”, “không thể chấp nhận được”. Ông Diễm nhận xét “Đây là lần đầu tiên trong suốt cuộc chiến, chính phủ của hai đồng minh đã công khai tuyên bố rằng họ không cùng quan điểm. Như số phận oái oăm đã định, những sự xích mích và bất đồng ý kiến giữa hai chính phủ xảy ra công khai vào ngày 1/11, ngày Quốc khánh của VN”.

Thống kê cho thấy ứng cử viên đảng Dân chủ Humphrey được ủng hộ đông đảo sau khi TT Johnson tuyên bố ngưng dội bom, nhưng lại mất sự ủng hộ sau khi ông Thiệu tuyên bố VN không hưởng ứng cuộc đàm phán. Mấy ngày sau, Nixon đã thắng cử với số phiếu hơn không quá 1%. Ngay sau khi có kết quả bầu cử, TNS Everett Dirken bất ngờ ghé toà đại sứ mà không thông báo trước. Ông nói ngay: “Tôi đến đây nhân danh hai vị tổng thống, TT Johnson và TT Nixon thông báo cho ông một tin “tối quan trọng”: VN phải gởi ngay phái đoàn đại biểu tới Bá Lê trước khi sự việc đã quá trể”. Dirken nói thêm: “Tôi cũng cần khẳng định rõ rệt với ông rằng HK sẽ không bao giờ công nhận sự hiện diện của MTGP như một thành phần hoàn toàn biệt lập. Tôi xin xác nhận một cách tuyệt đối rằng HK không bao giờ chủ trương ép buộc VNCH phải chấp nhận giải pháp chính phủ liên hiệp”. Vài phút sau, bình luận gia nổi tiếng của HK là Joseph Alsop gọi điện thoại nói với ông Diễm: “Ông bạn ơi, tổng thống của ông bạn đang chơi một trò nguy hiểm. Tôi mới gặp Ông già hôm qua. Ông già đang điên cuồng vì giận”. Ông già đó là TT Johnson. (Gọng kèm lịch sử/Bùi Diễm)

Hội nghị 4 bên chính thức khai diễn tại Paris từ 25/1/1969, Hà Nội vẫn giữ lập trường 4 điểm hồi năm 1965. HK đã nói rõ, họ chấp nhận 3 điểm 1, 2 và 4. Chỉ trừ điểm 3 “Công việc miền Nam do nhân dân Miền Nam VN giải quyết theo cương lĩnh của MTGPMN” cần phải đưa ra bàn đàm phán để thảo luận. Vấn nạn này đã được giải quyết khi Trần Bửu Kiếm -trưởng đoàn MTGPMN tuyên bố công khai trước hội nghị bốn bên ngày 14/5/1969: “Công việc nội bộ MN sẽ do nhân dân MN quyết định”. Ngày 8/5/1969, MTGPMN đã đưa ra lập trường 10 điểm có vẻ mềm dẻo hơn, dễ đi đến thỏa hiệp để kết thúc chiến tranh. Họ đã thay đổi cương lĩnh, không còn đòi giải quyết công việc nội bộ MN theo lập trường của Bắc Việt.

Lập trường 10 điểm của MTGPMN có nhiều điểm phù hợp với lập trường của Mỹ, sau này được điều chỉnh, bổ túc và trở thành những điều khoản trong HĐ Paris 1973. Nhưng Trần Bửu Kiếm mất chức trưởng đoàn MTGP tại bàn đàm phán, bà Nguyễn Thị Bình thay thế. Đây là chỉ dấu cho thấy mối quan hệ giữa Hà Nội và MTGPMN đã có sự rạn nứt. Kissinger phải mở những cuộc mật đàm với Xuân Thủy và Lê Đức Thọ.

Mối quan hệ giữa HK và VNCH cũng có mâu thuẫn. Đàm phán kéo dài vì HK cần có thời gian xây dựng QLVNCH đủ mạnh để thay thế quân đội Mỹ bảo vệ miền Nam tự do. Đồng thời yểm trợ việc bình định nông thôn, thực hiện chương trình Người cày có ruộng, nhằm tranh thủ nông dân trong cuộc tuyển cử thực hiện quyền tự quyết của nhân dân MN, chiến thắng CS bằng chính trị. Với một triệu quân trong tay, tình hình an ninh ngày càng vững chắc, TT Thiệu tin tưởng sẽ đánh bại ý chí xâm lược của Hà Nội, nên không cần phải đàm phán. Ông đòi BV phải rút hết quân ra khỏi MN. Nixon đã than thở: “Chương trình Việt hóa (chiến tranh) càng thành công thì thương thuyết càng sa lầy”.

Về phần Bắc Việt, dù chấp nhận đàm phán nhưng họ vẫn kỳ vọng vào tình hình chính trị ở Mỹ có chiều hướng buộc Nixon phải chấm dứt chiến tranh VN một cách mau chóng. Họ chủ  trương “vừa đánh vừa đàm”, nếu không thắng trên bàn hội nghị, họ cũng sẽ thắng trên chiến trường khi quân đội Mỹ rút đi nhiều. Trong khi Nixon tin tưởng với sức mạnh kinh tế và quân sự, HK dễ dàng thuyết phục LX và TC tán đồng việc kết thúc chiến tranh VN. Và cuối cùng HK sẽ tái oanh tạc Bắc Việt để áp lực Hà Nội ký kết hiệp định hòa bình.

Năm 1972 là năm cuối của nhiệm kỳ mà TT Nixon cam kết sẽ chấm dứt chiến tranh VN. Cuối tháng 2/1972 Nixon đến Bắc Kinh và được chào đón nồng nhiệt. Một tháng sau, ngày 30/3/1972, ba sư đoàn Cộng quân BV được 200 chiến xa và các đơn vị pháo 130 yểm trợ tiến vào khu vực phía Nam khu phi quân sự, kiểm soát toàn khu vực từ nam vĩ tuyến 17 đến Cửa Việt. Sư đoàn 3 BB rút về cố thủ Huế. Tại Cao nguyên, cộng quân tấn công Dakto, tràn ngập Bộ Chỉ huy tiền phương SĐ 22 ở Tân Cảnh. Tại chiến trường trọng điểm bao quanh Sài Gòn, cộng quân điều động 3 sư đoàn bộ binh được 2 trung đoàn chiến xa và 4 trung đoàn pháo và nhiều đơn vị đặc công đánh chiếm Lộc Ninh. Sau đó chúng tiến theo Quốc lộ 13 bao vây An Lộc, tỉnh lỵ Bình Long.

Cuộc tấn công mùa Hè 1972 của CS diễn ra vào thời điểm phong trào phản chiến ở Mỹ đòi các ứng cử viên tổng thống phải chấm dứt vô điều kiện chiến tranh VN. Mỹ chỉ còn 50 ngàn quân không tác chiến ở NVN. Còn Breznhev yêu cầu HK tự chế, đừng có thêm hành động nào khác, vì nó “sẽ làm giảm cơ hội thành công của hội nghị thượng đỉnh” vào cuối tháng 5/1972. Hai bên dự định sẽ ký kết một loạt dự án hợp tác và tài giảm binh bị.

Nixon tuyên bố: “thà làm tổng thống một nhiệm kỳ, chớ không chấp nhận là tổng thống HK đầu tiên bại trận”. Theo Nixon, việc hợp tác với LX, không quan trọng bằng việc tái lập hòa bình ở VN. Ông lên án Hà Nội đã vi phạm thỏa hiệp hồi cuối tháng 10/1968: HK ngưng ném bom miền Bắc để đổi lại Hà Nội tôn trọng vùng phi quân sự. Ngày 8/5/1972 Nixon ra lịnh tái oanh tạc, thả mìn xuống các hải lộ đi vào các cảng ở BV. Nixon cho “đây là cơ may cuối cùng cho Hà Nội”.

Trước áp lực mạnh của HK, Lê Đức Thọ trở lại cuộc mật đàm với những đề nghị tiến bộ hơn nhiều, họ không còn đòi loại bỏ chính quyền Nguyễn Văn Thiệu. Ngày 8/10/1972 Hà Nội đưa ra bản dự thảo hiệp định, gần như họ đồng ý tất cả đề nghị của HK. Bản dự thảo được Kissinger thông qua và một lịch trình được hai bên chấp thuận: -từ 18-23/10 tham khảo với VNCH về dự thảo hiệp định. -24/10: sau khi VNCH đồng ý, hiệp định được Kissinger và Lê Đức Thọ phê chuẩn. - 26/10: Hiệp định được 4 bên ký kết. - 27/10: cuộc ngưng bắn bắt đầu.

Theo đúng lịch trình, ngày 18/10/1972, Kissinger rời Paris đến Sàigòn trình bày bản dự thảo hiệp định, và chuyển đến TT Thiệu lá thư của Nixon đề ngày 16/10. Nixon cho rằng trong 4 năm cầm quyền, ông “đã đứng sau lưng chính phủ và nhân dân VNCH, ủng hộ sự đấu tranh dũng cảm của họ, nhằm chống xâm lăng và bảo tồn quyền tự quyết về tương lai chính trị của mình. HK không bao giờ thương lượng với BV một giải pháp nào có thể định đoạt trước tương lai chính trị của MN. Chúng tôi trước sau vẫn triệt để tôn trọng lập trường là duy trì chính phủ dân cử và bảo đảm cho nhân dân tự do NVN cơ hội quyết định tương lai mình”.

Đề cập đến tình hình sắp đến khi cuộc xung đột quân sự chuyển sang đấu tranh chính trị, Nixon viết rằng: “Nếu như ta có thể mạo hiểm trong chiến tranh thì tôi tin là ta cũng phải mạo hiểm trong hòa bình. Ý định của chúng tôi là quyết tâm tôn trọng những điều khoản trong các hiệp định và thoả thuận ký kết với Hà Nội và tôi cũng biết rằng đó cũng là thái độ của chính phủ Ngài. Chúng tôi đòi hỏi phải có qua có lại và đã cảnh giác cho cả họ lẫn các đồng minh của họ biết rõ như thế. Tôi xin cam kết với Ngài rằng bất cứ một sự bội tín nào về phía họ cũng sẽ bị chúng tôi lên án khắt khe nhất và nó sẽ có những hậu quả trầm trọng nhất”. (Nguyễn Tiến Hưng và J.L. Schecter, Hồ sơ Mật dinh Độc lập, C & K Promotions, Los Angeles, 1987, Tr. 149-152)

TT Thiệu cực lực chống đối bản thỏa hiệp dù Kissinger cố thuyết phục đây là lúc thuận lợi để đi đến một hiệp ước với CS vì “dù sao chăng nữa QLVNCH cũng đã có trên một triệu quân và kiểm soát được 85% dân số thì chẳng việc gì phải sợ sự hiện diện của 140 ngàn quân BV”. TT Thiệu muốn trong hiệp định phải ghi rõ BV rút hết lực lượng khỏi MN, Hội đồng hòa giải hòa họp dân tộc không phải là một chính phủ liên hiệp và vùng phi quân sự là biên giới giữa hai miền. Cuối cùng ông Thiệu đòi sửa đổi 69 điểm trong dự thảo hiệp định.

Sau 5 ngày thuyết phục VNCH không đạt kết quả, ngày 23/10/1972 Kissinger rời Sàigòn và gởi điện báo cho TT Phạm Văn Đồng biết là ông không thể đến Hà Nội phê chuẩn hiệp định như dự liệu. Nhưng hôm sau (25/10) các đơn vị Cộng quân đã được chỉ thị xuống đường lấn đất giành dân khi HĐ ngưng bắn được ký kết ngày 26/10. Để biện minh cho hành động thất tín, chiều 26/10 Đài phát thanh Hà Nội công bố toàn văn bản dự thảo hiệp định bằng ba thứ tiếng Việt, Anh, Pháp. BV tố cáo HK lật lọng, tráo trở vì Kissinger đã hứa đi Hà Nội phê chuẩn rồi lại sai hẹn.

Hai giờ sau, Kissinger mở cuộc họp báo ở Toà Bạch ốc. Ông thừa nhận “hòa bình hiện đang ở trong tầm tay, đang ở trong tầm mắt thấy, đặt trên cơ sở đề nghị ngày 8/5 vừa qua của tổng thống. Đó là một đề nghị công bằng cho tất cả mọi phe”. Kissinger cho biết chỉ còn một vài chi tiết nhỏ cần thảo luận thêm trước khi thỏa hiệp được ký kết. Nhờ Hà Nội phổ biến bản dự thảo hiệp định trước ngày bầu cử (7/11/1972), cử tri Mỹ biết được Nixon đã giữ đúng lời hứa: chấm dứt chiến tranh trong nhiệm kỳ của ông. Nixon đã thắng lớn ở 49 tiểu bang, trước đối thủ bồ câu McGovern.

Từ hạ tuần tháng 11/1972, cuộc mật đàm được tái tục, nhưng triển vọng thỏa hiệp ngày càng xa dần. Ngày 7/12, sau 4 giờ thảo luận với Lê Đức Thọ, Kissinger gởi điện báo cáo Nixon: “Sau khi thăm dò ý định của Hà Nội, ta thấy rõ là họ không hề từ bỏ mục tiêu, tham vọng của họ đối với Nam VN. Điều họ đã làm là thay đổi chiến lược bằng cách chuyển từ chiến tranh qui ước và chủ lực sang chiến lược chính trị và nổi dậy trong khuôn khổ dự thảo hiệp định. Vì vậy chúng ta không thể trông đợi một nền hòa bình trường cửu tiếp theo một hiệp định đã hoàn thành”. Cuối cùng Kissinger nhắc lại câu hỏi mà ông đã trình bày với Nixon hai tuần trước: “Tiếp tục chiến đấu bằng cách hủy bỏ thỏa ước ngay bây giờ có tốt hơn là bị bắt buộc phải phản ứng sau này -một phản ứng được biện minh bằng sự vi phạm một hiệp định đã được ký kết hay không?” (Henry Kissinger, White House Years, Little, Brown & Co, Boston, 1979, P. 1345)

Chủ trương của Nixon là thương thuyết chấm dứt chiến tranh, giúp VNCH giành “thắng lợi trong hòa bình” nên chỉ thị Kissinger trở lại thương thảo tiếp với Lê Đức Thọ để có thể đạt được thỏa ước trước ngày ông tuyên thệ nhậm chức 20/1/1973. Nhưng ngày 13/12/1972, Thọ cho biết BV không muốn tiến tới một thỏa hiệp và tạm ngừng đàm phán để trở về Hà Nội tham khảo Bộ Chính trị. Trước thái độ trỉ hoãn của Hà Nội, Kissinger đề nghị Nixon hai giải pháp: oanh tạc BV mạnh mẽ để họ trở lại đàm phán nghiêm chỉnh hoặc chờ đến tháng Giêng để tiếp tục đàm phán trở lại. Nixon coi sự bướng bỉnh của Hà Nội là thái độ tráo trở bất tín, ông kết luận: “kẻ thù thực sự muốn kéo dài chiến tranh và không có cách nào khác hơn là phải dùng chiến tranh để cải hóa đầu óc họ”.

Ngày 14/12 Nixon gởi tối hậu thư yêu cầu Hà Nội trở lại bàn đàm phán trong vòng 72 giờ đồng thời ra lịnh Đô đốc Thomas Moorer, TMT Liên quân chuẩn bị lực lượng B52 đồn trú ở Guam tái oanh tạc BV. Quyết định này được sự tán đồng của Kissinger và các cố vấn quân sự của Nixon. Tối hậu thư của Nixon không được BV hồi âm, ngày 17/12 ông ra lịnh B52 tái oanh tạc BV. Trong hồi ký Nixon cho rằng nếu không có những hành động quyết liệt, Quốc hội cũng sẽ đi đến quyết định rút quân khỏi NVN để đổi lấy tù binh Mỹ.

Cùng ngày ra lịnh dội bom BV, Nixon cử tướng Haig sang Sàigòn trao cho TT Thiệu lá thư: “Ngài phải quyết định ngay bây giờ là có muốn tiếp tục liên minh với chúng tôi hay không, hay Ngài muốn tôi đi tìm một thỏa hiệp riêng rẽ với kẻ địch, để chỉ phục vụ quyền lợi HK mà thôi”. Ngày 26 tháng Chạp 1972, 110 pháo đài bay B52 mở cuộc tấn công dữ dội vào các mục tiêu quân sự ở Hà Nội, Hải Phòng. Chiều hôm đó, BV đồng ý gặp lại phái đoàn HK tại Paris ngày 8/1/1973 với “thái độ thương thuyết nghiêm chỉnh để dàn xếp những vấn đề còn lại với HK”. Ngày 10/1/1973, LĐT chấp nhận những đề nghị căn bản của HK theo bản dự thảo tháng 10/1972. Kissinger vội gởi điện báo cáo Nixon: bản văn hiệp định đã hoàn thành, nhưng TT Thiệu vẫn cương quyết không chấp nhận bản dự thảo hiệp định.

Ngày 14/1/1973, tướng Haig lại sang Sàigòn với lá thư của Nixon gởi Thiệu: “Tôi nhất quyết cho phê chuẩn hiệp định ngày 23/1 và sẽ ký kết vào ngày 27/1/1973 ở Paris. Tôi sẽ làm việc đó dù phải làm một mình. Trong trường họp đó, tôi sẽ công khai tố cáo chính phủ của Ngài làm cản trở cho công cuộc vãn hồi hòa bình ở VN. Kết quả không tránh khỏi sẽ là việc cúp viện trợ quân sự và kinh tế ngay lập tức”. TT Thiệu vẫn đòi sửa đổi một số điểm trong dự thảo. Haig chuyển ngay những yêu sách của Thiệu về Bạch cung. Nixon trả lời: “hiệp định là phương tiện để xây dựng một căn bản mới cho nền bang giao HK/VNCH. Tôi không cần phải  nói Ngài cũng biết rõ đây là con đường duy nhất để bảo vệ mục tiêu chung của chúng ta...Nếu Ngài không chịu hợp tác, chính phủ VNCH sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về những hậu quả của nó”.

Sau biết bao trở ngại, cuối cùng Hiệp định chấm dứt chiến tranh, tái lập hòa bình ở VN đã được ký kết tại Paris ngày 27/1/1973. Hiệp định gồm có 9 chương với 23 điều khoản. Chương I điều 1: “Hoa Kỳ và các nước khác tôn trọng độc lập, chủ quyền, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam như hiệp định Genève 1954 về VN đã công nhận”.

Việc thống nhất VN được ghi trong Chương V chỉ có điều 15: “Việc thống nhất VN sẽ được thực hiện từng bước bằng phương pháp hòa bình trên cơ sở bàn bạc và thỏa thuận giữa miền Bắc và miền Nam, không bên nào cưỡng ép hoặc thôn tính bên nào và không có sự can thiệp của nước ngoài. Thời gian thống nhất sẽ do miền Bắc và miền Nam thỏa thuận. Trong khi chờ đợi thống nhất, miền Bắc và miền Nam sẽ tôn trọng khu phi quân sự ở hai bên giới tuyến quân sự tạm thời”.

Quyết định của Quốc hội Mỹ khiến Kissinger và người bạn là TT Singapore Lý Quang Diệu tìm cách cứu vãn sự sống còn của VNCH. Ngày 4/8/1973, Lý đến Nữu Ước họp bí mật với Kissinger trong một cao ốc tại phi trường Kennedy. Lý cho biết ông mới trở về sau khi họp với (Hoàng Đức) Nhã. Kissinger nói với Lý rằng“[Nhã] ghét tôi cay đắng”. Lý trả lời: “Điều đó -việc yêu ghét cá nhân- không quan trọng. Điều quan trọng là việc phải làm. Tôi bảo Nhã rằng nếu Thiệu gặp tôi thì rất có lợi. Ông ấy nói, ‘tại sao không cho việc gặp tôi là đủ rồi’?” Kissinger hỏi: “Ông thấy Nhã ra sao?” Lý trả lời “Ông ta thông minh, tham vọng. Với niềm tự tin là điều ông nói sẽ có ảnh hưởng với tổng thống”. Kissinger kết luận: “Đúng. Ông ta cũng còn non nớt”. (Larry Berman, Không hòa bình, chẳng danh dự: Nixon, Kissinger và sự phản bội ở VN, dịch giả: Nguyễn Mạnh Hùng. Đề tựa: Hoàng Đức Nhã, Việt Tide xuất bản, 2003, Tr. 344)

Qua đối thoại trên cho thấy, TT Lý Quang Diệu mong muốn TT Thiệu đến gặp ông (chớ không phải Nhã) “thì rất có lợi” (cho VN). Vì thế, Lý đến họp mật ngay với Kissinger. Với niềm “tin tưởng rằng oanh tạc là cách duy nhất để giữ cho nam VN khỏi sụp đổ”, Kissinger đã nói với Lý về những hy vọng bị tan vỡ của ông: “Hồi tháng 5 và tháng 6 tôi kết luận rằng Bắc Việt sẽ cam chịu chờ đợi một thời gian dài khoảng từ 5 đến 6 năm. Và đó là điều chắn chắn sẽ xảy ra nếu chúng tôi giáng cho họ một đòn nặng”. Hơn một tháng sau, ngày 26/9, Kissinger họp với Nguyễn Phú Đức (Phụ tá TT Thiệu về ngoại giao) Đức hỏi Kissinger “HK định làm gì đối với những vi phạm HĐ Paris của BV”. Kissinger nói: “Nếu không có những khó khăn nội bộ, chúng tôi đã oanh tạc họ rồi. Bây giờ thì không thể làm điều này được. Những người anh em của ông ở miền Bắc chỉ hiểu được sự tàn bạo”. (Larry Berman, Sđd, Tr. 345-6)

Trong cuộc họp mật, Kissinger đã trình bày với TT Lý Quang Diệu: “Ba tháng vừa qua là giai đoạn khó khăn nhất của chúng tôi... Sau khi các cuộc điều trần ở Quốc hội chấm dứt, chúng tôi sẽ phản công. Chúng tôi đã chuẩn bị xong rồi. Chúng tôi không từ bỏ chính sách ngoại giao của chúng tôi. Chúng tôi sẽ lấy lại thế chủ động. Tại Đông Nam Á, chúng tôi không làm những việc này trong suốt 4 năm qua để rồi bỏ rơi nó (hay sao?). 61% dân chúng bỏ phiếu hồi năm 1972 không muốn bỏ rơi ĐNA. Đó là một điều rõ rệt”. Cuối cùng, TT Lý Quang Diệu nói: “Điều quan tâm của tôi là giữ cho Nam Việt Nam tồn tại qua năm 1976 để các ông có được một tổng thống mạnh”. (Larry Berman, Sđd, Tr.345)

Ngày 15/11/1973 Hạ Viện Mỹ ấn định mức viện trợ tối đa cho VNCH là 1,126 triệu đô la so với 2,270 triệu của tài khóa trước. Nhưng khi chung quyết, Quốc hội lại cắt giảm chỉ còn 900 triệu. Ngày 30/11/1973, Quốc hội lại bác bỏ phủ quyết của TT Nixon, thông qua đạo luật về Quyền chiến tranh: Tổng thống phải tham khảo Quốc hội trước khi lấy một hành động quân sự và phải thông báo đầy đủ chi tiết nội trong 48 tiếng đồng hồ. Thượng nghị sĩ Franck Church còn giải thich rõ: “Oanh tạc trở lại hay có bất cứ hành động gây chiến nào khác tại Đông Dương mà không được sự chấp thuận trước của Quốc hội sẽ là vi phạm luật pháp và tạo ra hoàn cảnh có thể đưa tới sự truy tố”. Đạo lật này theo Nixon và Ford “đã đóng góp vào sự sụp đổ của các quốc gia được HK yểm trợ trên bán đảo Đông Dương” (Nguyễn Tiến Hưng, Sđd, Tr.472-3)

Trong tình thế ngày càng tồi tệ, Kissinger phải làm thế nào vượt qua các khó khăn do Quốc hội áp đặt, để VNCH có thể tồn tại qua năm 1976 như yêu cầu của TT Lý Quang Diệu? Ngày 20/2/1974, Kissinger lại sang Paris gặp Lê Đức Thọ. Trong cuộc mật đàm lần này có sự hiện diện của Martin, đại sứ Mỹ ở Sàigòn. Kissinger yêu cầu Hà Nội hợp tác với Mỹ để thúc đẩy hai bên MN ngồi lại với nhau. Ông đề nghị bước đầu VC ngưng bắn ở vùng 3 & 4; VNCH sẽ công nhận VC kiểm soát ở vùng 1 & 2. Sau đó HK yêu cầu TT Thiệu thành lập Hội đồng Hòa giải & Hòa hợp dân tộc, để hai bên MNVN thương thảo việc giải quyết công việc nội bộ của MN.

Rất tiếc, kế hoạch trên không được TT Thiệu đáp ứng. Mãi đến khi Phước Long và Ban Mê Thuộc thất thủ, Thiệu mới ra lịnh di tản chiến thuật khỏi Vùng 1 và 2, không phải bàn giao cho MTGPMN để thực hiện một giải pháp hòa bình, mà “bán” cho CS Bắc Việt với hy vọng tiếp tục thống trị một nữa VNCH còn lại ở phía Nam. Đến khi quân CS Bắc Việt hiện diện ở cửa ngỏ phía Bắc Sàigòn, Thiệu vội vàng từ chức để bôn tẩu ra nước ngoài. Ông Dương Văn Minh mời Chính phủ Cách mạng Lâm thời MNVN vào Sài Gòn để ông bàn giao chính quyền với kỳ vọng MTGPMN sẽ giải quyết vấn đề nội bộ MNVN bằng HĐ Paris 1975. Nhưng Lê Duẩn dùng bạo lực cưỡng chiếm MN, xóa bỏ chính phủ hòa giải hoà hợp ba thành phần, thống nhất đất nước, thực hiện ước mơ của HCM đặt VN trong quĩ đạo của LX.

Sau hơn 20 năm chiến tranh tang tóc, nhờ HK trực tiếp can thiệp đưa đến hòa đàm Paris. Khởi đầu việc tái lập hòa bình cho đất nước đã có sự bất đồng lớn giữa lãnh đạo VNCH và HK đúng vào ngày 1/11/1969 là ngày Quốc khánh VNCH 1/11. Đó là điềm xấu cho thấy buổi hoàng hôn của chế độ tự do ở miền Nam đã bắt đầu. Đảng Dân chủ lên án ông Thiệu phá hoại kế hoạch hòa bình của Johnson, khiến ứng cử viên đảng Dân chủ Humphrey thất cử. Từ đó đến ngày 30/4/1975, các lãnh tụ đảng DC không bao giờ tiếp xúc với tòa Đại sứ VNCH ở Mỹ. Đó là tiết lộ của Đại sứ Trần Kim Phượng với Nguyễn Xuân Phong, Trưởng đoàn VNCH tại bàn đàm phán Paris, khi ông Phong theo yêu cầu của TT Thiệu, đến Mỹ vận động với Harriman và các thượng nghị sĩ đảng Dân chủ.

Tháng 10/1972, bản dự thảo hiệp định chấm dứt chiến tranh tái lập hòa bình ở VN đã hình thành. Kissinger mang bản dự thảo đến gặp giới lãnh đạo VNCH để tham khảo. Sóng gió lại nổi lên giữa Kissinger và TT Thiệu do Hoàng Đức Nhã cố vấn và là người thông dịch. Tiến sĩ Nguyễn Tiến Hưng đã nhận xét: “Nhã đã được ông Thiệu tin cậy và coi là một chuyên viên về HK kể từ khi ông Thiệu nhậm chức. Mặc dù Nhã có nhiều tài năng, một số chính khách cả Mỹ lẫn Việt đã coi anh như là người thiếu kinh nghiệm, kiêu ngạo và hay lạm dụng quyền thế. Họ cho rằng Nhã đã được địa vị ấy chỉ vì có họ với ông Thiệu. Cái phong cách lấc cấc kiểu “Mỹ con” của Nhã đã khiến nhiều người dị nghị. Có người còn phê bình rằng giữa thời chiến mà Nhã lái xe một chiếc Mustang bỏ mui, rồi một chiếc xe Mercedes, ngông nghênh diễu qua các phố phường Saigon. Đó là biểu hiệu của phô trương và đặc quyền”. (Nguyễn Tiến Hưng, Sđd, Tr. 79-80)

Bản dự thảo hiệp định được TT Thiệu giao cho Nhã nghiên cứu. Sau này Nhã kể lại: “Tôi vội cho in thành nhiều bản và mời Ngoại trưởng Lắm, cố vấn Nguyễn Phú Đức và Đại sứ Phượng đến dùng cơm trưa với tôi tại nhà hàng La Cave. Ngồi vào bàn tôi hỏi ngay, “Quí vị nghĩ thế nào?” Họ nói “Không đến nổi nào. Chúng tôi tưởng còn tệ hơn nữa” “Thế nào là không đến nổi nào? Quí vị đã đọc kỹ chưa?” (Nguyễn Tiến Hưng, Sđd, Tr. 154)  Qua lời kể của Nhã, cho thấy thái độ hách dịch, tự cao của Nhã đối với những cộng sự viên của TT Thiệu, tất cả đều thiếu sự khôn ngoan, dù đó là Nguyễn Phú Đức, một người tốt nghiệp Đại học Harvard, và là Phụ tá đặc biệt của TT Thiệu, đặc trách Ngoại giao. Công việc đại sự quốc gia lại mang ra thảo luận ở nhà hàng trong buổi ăn trưa!!! Thật đau buồn cho đất nước, hỗ thẹn cả dân tộc.

Dự thảo hiệp định được ba chuyên viên ngoại giao cao cấp đánh giá là “Không đến nổi nào”, có nhiều điểm sau khi tham khảo thấy cần phải sửa đổi, đã được Kissinger ghi nhận và điều chỉnh trong bản hiệp định chính thức. Nhưng Hoàng Đức Nhã lại làm lớn chuyện, có thái độ và lời lẽ thiếu lễ độ đối với Đại sứ Bunker và Đặc sứ tổng thống Mỹ. Từ đó, Kissinger, Cố vấn An ninh Quốc gia và là Ngoại trưởng Mỹ không bao giờ trở lại Sàigòn lần thứ hai. TT Thiệu đã làm hỏng kế hoạch hòa bình của đảng Dân chủ hồi cuối năm 1968, nay ông lại làm hỏng kế hoạch hòa bình của đảng Cộng hòa. Vì thế “Quốc hội thứ 95 đã từ chối nhiệm vụ của Hành pháp trong việc thực thi Hiệp định Paris nên đã đưa tới thất bại. Chính Quốc hội phải lãnh trách nhiệm về những hậu quả quá thê thảm, tiếp theo đó trên bán đảo Đông Dương”. (Richard M.Nixon, No More Vietnams, Arbor House, NY, 1985, P. 164)

Nhân đây, cũng xin nhắc lại thiện chí của Kissinger và Lý Quang Diệu đối với VN. Singapore là quốc gia thân thiết của HK ở ĐNÁ, cũng như tình bạn gắn bó giữa Kissinger với Lý Quang Diệu. Quyển sách nổi tiếng của họ Lý From Third World To First – The Singapore Story: 1965-2000 đã được Kissinger viết lời tựa. Nếu Hoàng Đức Nhã đừng tự phụ, khuyên ông anh họ Nguyễn Văn Thiệu đến gặp Lý Quang Diệu, thì ngày nay đất nước đâu đến nổi điêu tàn, tổng sản lượng bình quân của VN ít ra cũng bằng 1/4 của Singapore, cao gấp 5 lần mức hiện tại.

Nhìn lại quá khứ, đau buồn cho đất nước. Gần 30 vạn chiến sĩ QLVNCH và đồng minh đã hy sinh để bảo vệ Miền Nam Tự do. Cuối cùng vị Tổng tư lịnh tối cao lại nghe lời cố vấn của thằng em họ, một thanh niên lấc cấc, thiếu kinh nghiệm, chỉ ham chơi, hay lạm dụng quyền lực, làm gẫy đổ cả một cơ đồ được xây dựng bằng máu xương của cả dân tộc. Lỡ một chuyến đò, đồng bào chịu lầm than đọa dày suốt 40 năm. Kỳ vọng vào một chuyến đò nữa sẽ diễn ra trong năm 2013, những người đang lãnh đạo đất nước sẽ hành xử ra sao?

Lê Quế Lâm (01/01/2013)

ĐỌC THÊM

• TÁM NĂM MỘT THOÁNG

• 40 NĂM VẪN CHƯA THỨC TỈNH

• QUỐC CA, HÁT GIỮA LÒNG THÙ

• TẤM KHĂN ĐEN BỊT MẮT TỬ TỘI

• KỶ NIỆM 40 NĂM HIỆP ĐỊNH PARIS 27-1-1973

• ÁNH SÁNG VÀ BÓNG TỐI

• 40 NĂM SAU CUỘC PHẢN BỘI